Blogposts

Blog

Geplaatst op dinsdag 10 oktober 2023 @ 00:01 door Travelboy , 791 keer bekeken

“Wat bezielt deze mensen?” Die vraag wierp trans persoon Karina uit Litouwen op op X, voorheen Twitter. Aanleiding waren beelden van een lhbti-manifestatie in Ierland waarop werd gezwaaid met een Sovjetvlag in combinatie met de transvlag.

 

Dublin, september 2023.

 

Karina legt in haar tweet haarfijn uit wat het grootste bezwaar is. “Ik ben een trans persoon, ik heb geleefd in de Sovjet-Unie – je kon in die tijd celstraf krijgen voor trans zijn en lhbti in het algemeen. En deze mensen zwaaien met een transvlag in combinatie met vlaggen van Lenin en de Sovjet-Unie?” Ze is niet de enige: meer Oost-Europese lhbti-ers ergeren zich aan het gebruik van Sovjetsymbolen op lhbti-manifestaties.

 

Hé, maar dat is toch vreemd? De Sovjet-Unie was toch zo’n beetje het eerste land dat het verbod op homoseksualiteit afschafte. Ja, dat klopt. Maar uiteindelijk zijn in diezelfde Sovjet-Unie tienduizenden personen opgepakt en in strafkampen beland om hun geaardheid. Exacte aantallen zijn niet bekend, maar daarover zo meer.

 

Revolutie

 

Eerst: hoe zat dat dan met lhbti+ in de Sovjet-Unie? In het tsaristische Rusland was lhbti net als in zo’n beetje alle landen ter wereld in die tijd verboden. Dat veranderde door de staatsgreep van de bolsjewieken in 1917. Ze gooiden na de geslaagde revolutie alle tsaristische wetten overboord en daar viel óók het verbod op sodomie onder, waaronder lhbti viel.

 

In tegenstelling tot wat vaak wordt gedacht, was het geen drijfveer voor de revolutie. Hooguit gingen de nieuwe machthebbers mee in de marxistische kijk op lhbti: geen misdaad, maar een medische of psychische aandoening die genezen zou kunnen worden. Lenin, de eerste leider van de Sovjet-Unie, had bovendien weinig interesse in seksuele kwesties, aangezien hij vooral bezig was met politieke en economische zaken. Plus hij was zelf a-seksueel: zijn huwelijk met Nadezjda Kroepskaja was puur platonisch.

 

Het afschaffen van sodomie ontging ook lhbti-ers niet. In de jaren twintig ontstond in Sint-Petersburg zelfs een scene met eigen ontmoetingsplaatsen. Het lukte in 1922 zelfs een vrouw uit die stad om met een andere vrouw te trouwen, al moest ze zich daarvoor op papier wel voordoen als man. De autoriteiten ontdekten het gesjoemel en sleepten de vrouw voor de rechter, maar die oordeelde dat het huwelijk wettelijk legaal was. De Sovjet-houding tegenover lhbti werd onder sociologen in de rest van Europa gezien als hét voorbeeld.

 

Criminalisering

 

Gidsland? Nee, toch niet. Door het legaal verklaren van dat huwelijk tussen twee vrouwen ontstond onder Sovjet-ideologen ook een discussie: moeten we dit nou wel willen? De zaak zou het zaadje planten van de latere repressie tegen lhbti-ers in de Sovjet-Unie. Vooral vanuit de conservatieve republieken in de Kaukasus klonk al kort na de oprichting van de Sovjet-Unie kritiek tegen dat ‘lhbti-gedoe’ in Sint-Petersburg.

 

In 1933, onder het bewind van Stalin, werd homoseksualiteit opnieuw gecriminaliseerd. De OPGU, een voorloper van de KGB, stelde zelfs dat de homoscene een grote verzetshaard was tegen het communisme. In de ogen van Stalin was lhbti bijna net zo gevaarlijk als het fascisme, dat in Duitsland en Italië aan het ontstaan was.

 

Het eerste bekende slachtoffer van de repressie tegen lhbti-ers werd de dichter Nikolai Klyuev. Hij werd opgepakt vanwege een homo-erotisch gedicht. Na enkele jaren in een strafkamp werd hij in 1937 doodgeschoten. Het bleef niet bij hem alleen.

 

In de Sovjet-Unie is na de invoering van het verbod op sodomie weliswaar bijgehouden hoeveel mensen zijn gestraft voor deze ‘zonde’, maar die cijfers zeggen weinig. In het Sovjetsysteem gingen veel strafzaken buiten de trias politica om. Op de officiële lijst staan 40.000 mensen, gerangschikt naar de republieken. Historici denken dat het aantal gestraften tussen 1933 en 1991 veel hoger ligt: 250.000 is een getal dat vaak wordt genoemd door historici. Dan Healy, auteur van het standaardwerk Homosexual Desire in Russia, heeft zelfs wel eens het getal 800.000 genoemd.

 

Acceptatie

 

Niet dat het in de rest van de wereld lange tijd beter was. De nazi’s arresteerden tussen 1933 en 1945 zo’n 100.000 lhbti-ers, van wie 15.000 in een concentratiekamp eindigden. In sommige staten van de VS duurden het tot ver na de eeuwwisseling tot lhbti uit het strafrecht verdween. Maar daar waar in veel westerse landen dankzij de seksuele revolutie een soort van maatschappelijke acceptatie ontstond van lhbti, bleef die in de Sovjet-Unie volledig uit.

 

Na de val van de Sovjet-Unie veranderde dat héél langzaam, al is de situatie niet in alle ex-republieken hetzelfde. Moldavië en Georgië kennen anno 2023 wetten die haatmisdrijven op basis van seksuele geaardheid strafbaar stellen. Estland en Oekraïne willen zelfs het homohuwelijk invoeren. Rusland en Belarus leken aanvankelijk ook het liberale pad te volgen. Minsk had in 2000 de primeur van de eerste gaypride en in Moskou en Sint-Petersburg ontstond een florerende gayscene, met clubs als Central Station en Propaganda. Maar feitelijk zijn die twee landen door de toenemende repressie weer terug bij af.

 

De Sovjet-Unie had hooguit in haar beginjaren een voorlopersrol op het gebied van gelijke rechten voor lhbti. Toen lhbti-ers daadwerkelijk aanspraak begonnen te maken op hun rechten, begon de repressie tegen hen. Vandaar dus ook dat in voormalige communistische landen vreemd wordt aangekeken tegen westerse lhbti-ers die zich in het openbaar vertonen met Sovjet-symbolen.

 

bron: www.doorbraak.eu


Reacties

Er zijn nog geen reacties geplaatst.

Plaats een reactie

Je moet ingelogd zijn om een reactie te mogen plaatsen. Klik hier om in te loggen.