Gay Vrienden Club

Vooruitgang voor seksuele minderheden gaat langzaam in Zuidoost-Azië. Wel werd in 2022 op sommige plekken, zoals in Vietnam en Singapore, ‘eerder toegebrachte schade’ ongedaan gemaakt, signaleert Human Rights Watch.

VietPride Parade, begin oktober in Ho Chi Minh City

Net als in de rest van de wereld keken ook in Zuidoost-Azië voetballiefhebbers naar het WK in Qatar, en zagen de rel over het wel of niet dragen van de regenboogarmband. De belangengroep voor homorechten Outright International merkt dat dit in de regio werd gezien als de zoveelste uiting van intolerantie. Hun directeur Azië, Jennifer Lu, vertelt dat seksuele minderheden in Zuidoost-Azië hier wel aan gewend zijn. ‘Het kwam niet echt als een verrassing.’

Toch waren er in deze regio het afgelopen jaar meerdere positieve ontwikkelingen te bespeuren voor lesbiennes, homoseksuelen, biseksuelen, transseksuelen, interseksuelen en queers (lhbtiq'ers). Sommige landen, waaronder Vietnam en Singapore, draaiden regels en wetten terug die regelrecht negatief uitpakken voor de lhbtiq-gemeenschap. In Vietnam wordt homoseksualiteit niet langer als een geestesziekte gezien, te behandelen met therapie. In Singapore trok het parlement een Britse koloniale wet in die homoseks strafbaar stelt.

Homohuwelijk

Homoseksualiteit is in veel landen in Azië, zoals Bangladesh, Bhutan, Brunei, Sri Lanka, Maleisië en Myanmar, officieel nog altijd strafbaar. Ook in Indonesië zal dit het geval zijn, zodra het nieuwe wetboek van strafrecht, dat onlangs goedkeuring kreeg van het parlement, in werking treedt.

Met de mogelijkheid om te trouwen met iemand van hetzelfde geslacht is het slechter gesteld. Deze optie bestaat op dit moment alleen in Taiwan. Hoewel sommige Aziatische landen stappen zetten om hier verandering in te brengen — het homohuwelijk is in de maak in India, net als een samenlevingscontract in Thailand — lijkt er vooralsnog geen sprake te zijn van groeiende tolerantie.

Phil Robertson, vicedirecteur Azië bij mensenrechtenorganisatie Human Rights Watch, zag dit jaar weinig vooruitgang voor lhbtiq'ers. ‘In de meeste gevallen ging het slechts om het ongedaan maken van eerder toegebrachte schade. In andere landen gaat het met rechten regelrecht achteruit. Juridisch gezien zijn er afgelopen jaar in ieder geval geen stappen vooruit gezet.’

Meer tolerantie

In Singapore werd homoseksualiteit weliswaar legaal, maar een gelijktijdige aanpassing van de grondwet maakt een huwelijk tussen twee mensen van hetzelfde geslacht onmogelijk. Premier Lee Hsien Loong sprak van ‘historische mijlpalen’ voor Singapore. Na maanden van ‘ontelbare dialogen’ was er dan eindelijk een ‘nationale consensus’ gevonden.

Experts zijn niet onder de indruk. ‘Het is een stap terug als nooit tevoren’, zegt Anthony Langlois, universitair hoofddocent internationale betrekkingen aan de Flinders University in Adelaide. Ook Robertson noemt het ‘geen daadwerkelijke juridische vooruitgang’.

Maar volgens Jennifer Lu, directeur Azië bij Outright International, zijn de ontwikkelingen in Vietnam en Singapore toch echt een stap vooruit. ‘Ook zagen we grote Prides in zowel Thailand en Vietnam, toch heel bijzonder in tijden van een grote pandemie.’

Lu ziet met name onder jonge mensen meer tolerantie richting lhbtiq'ers. Toch blijven bepaalde zaken zorgelijk, zegt ze. Zo ondervinden activisten, zoals onlangs in Thailand, vaak tegenwerking van autoriteiten als ze een demonstratie willen organiseren. Daarnaast viel in Maleisië de politie afgelopen jaar een nachtclub binnen waar een dragshow werden gehouden. Van de nieuwe overheid van Maleisië wordt ook zeker geen nieuwe pro-lhbtiq-wetgeving verwacht.

Tweederangsburgers

In Indonesië lijkt het homohuwelijk mijlenver weg, zeker met de groeiende invloed van conservatieve moslims. Het nieuwe wetboek van strafrecht, waarvan de invoering overigens nog jaren op zich kan laten wachten, maakt buitenechtelijke seks strafbaar. Daarmee is homoseks effectief ook strafbaar omdat Indonesië, het grootste moslimland ter wereld, geen homohuwelijk kent.

Activisten trokken aan de bel. ‘Deze wetswijzigingen zullen Indonesiërs uit de lhbtiq-gemeenschap nog meer tweederangsburgers maken, zelfs nog onzichtbaarder', zegt Usman Hamid, directeur van Amnesty International Indonesië. ILGA Asia en andere lhbtiq-belangengroepen vrezen dat de ontwikkelingen in Indonesië meer onverdraagzaamheid creëren in andere moslimlanden zoals Maleisië en Brunei.

Indonesië is een van de meest vijandige plekken ter wereld voor lhbtiq'ers, volgens een rapport van Pew Research uit 2019. Van de Indonesiërs vindt 9% dat homoseksualiteit in de samenleving moet worden geaccepteerd, het laagste percentage in Azië. Er is geen bescherming tegen discriminatie van seksuele minderheden en de politie gebruikt antipornografiewetten om plekken waar homo's en transgenders samenkomen binnen te vallen. Homofobe aanvallen komen vaak voor.

Juridische verbintenis

In sommige landen, zoals Brunei, staat op homoseks zelfs de doodstraf door middel van steniging. Overigens wordt die wet — onderdeel van strenge islamitische wetgeving — vooralsnog niet toegepast na internationale kritiek van onder meer acteur George Clooney en zanger Elton John.

In Thailand is homoseks dan weer wel legaal, net als in de Filipijnen. In het Thaise parlement is daarnaast een wet onderweg die het mogelijk maakt voor mensen van hetzelfde geslacht om met elkaar een juridische verbintenis aan te gaan en bijvoorbeeld kinderen te adopteren en elkaar als erfgenaam aan te duiden.

Robertson is kritisch. ‘Deze wet gaat echt maar heel langzaam vooruit. Het lijkt er niet op dat deze erdoorheen gaat komen voor de nationale verkiezingen van volgend jaar. Dat is iets wat we hier op meer plekken zien: de overheid zegt dat ze gelijke rechten voor lhbtiq'ers belangrijk vindt, maar ondertussen verandert er juridisch gezien heel erg weinig.’

En hoewel wetgeving niet gelijkstaat aan meer tolerantie, helpt het wel, zegt Lu van Outright International. ‘In Taiwan, waar sinds 2019 het homohuwelijk bestaat, zien we groeiende tolerantie. In 2019 was 48% van de bevolking positief ten opzichte van lhbtiq'ers, dat is nu al 60%.’

Door wetgeving komt er ruimte in de maatschappij om over zaken als homoseksualiteit te praten en voor activisten om hun punt te maken en het ook als iets als onderdeel van de eigen cultuur te brengen, in plaats van als iets ‘westers’. ‘Hierdoor worden mensen op andere gedachten gebracht.’

Religie en rechten voor lhbtiq'ers

Phil Robertson van Human Rights Watch wijt intolerantie ten aanzien van lhbtiq'ers in zowel Indonesië als Maleisië onder meer aan de toenemende invloed van de conservatieve islam.

Hoewel het boeddhisme geen duidelijk standpunt inneemt over homoseksualiteit, leidt dit niet per se tot meer tolerantie in boeddhistische landen zoals Thailand, Laos en Cambodja. Robertson: ‘In grote steden is er weliswaar meer tolerantie en minder intimidatie, maar op veel plekken op het platteland is er sprake van discriminatie.’ Op de Filipijnen, en land dat net als Thailand bekendstaat om een relatief grote groep transgenders, is het met name de conservatieve tak van de katholieke kerk die een homohuwelijk onmogelijk maakt.

Maar volgens Jennifer Lu van Outright International spelen progressieve religieuze leiders in deze regio soms ook juist een belangrijke rol bij vooruitgang. ‘Het is een religieus diverse regio en het klopt dat de conservatieve hoek daarvan in sommige landen veel invloed heeft. Toch zien we ook dat onder bijvoorbeeld jonge moslims nieuwe geluiden aan het ontstaan zijn die pleiten voor meer tolerantie en bredere acceptatie.’

Daarnaast veranderen volgens Lu wetten op dit vlak ook vaak om politieke redenen: bijvoorbeeld om bij een volgende verkiezing meer kans te maken op herverkiezing, of om de oppositie tevreden te houden.

bron: www.fd.nl