Gay Vrienden Club

Voor veel gay vaqueros, het Mexicaanse equivalent van de cowboy, is het dragen van westernkleding zowel kinky als een ode aan het plattelandsverleden van het land. ‘Het verbindt je met je wortels.’ 

De hele nacht zwieren cowboys een afgeladen nachtclub binnen, dressed to impress: glimmende laarzen, strakke Wranglers en breedgerande hoeden. Ze komen om tequila en Tecate achterover te slaan, mee te zingen met blèrende banda en om met elkaar te dansen – borst tegen borst en de benen ineengestrengeld.

Elk voorjaar maken honderden mannen uit heel Mexico en de Verenigde Staten een pelgrimstocht naar de kleurrijke koloniale stad Zacatecas voor de jaarlijkse bijeenkomst van homoseksuele vaqueros, oftewel cowboys. Een weekend lang delen ze carne asada op privé-evenementen, doen ze traditionele volksdansen en kronen ze een cowboykoning. 

Popmuziek is verboden. In plaats daarvan spelen er urenlang livebands, met muzikanten in bijpassende pakken die cumbia- en norteña-hits vertolken terwijl een zee van Stetsons de dansvloer vult. Mariano Escobar, de slungelige eenenvijftigjarige bareigenaar, organiseerde hier achttien jaar geleden de eerste gay cowboy-conventie van Mexico. Voor hem is dit de hemel. 

Gekleed in pythonlaarzen en een open geknoopt, geruit overhemd dat een pluk grijs borsthaar onthuld, zegt Escobar dat het idee achter dat allereerste feest vrij simpel was en niet vrij van eigenbelang. ‘Ik kleed me graag als cowboy,’ zegt hij. ‘En ik hou van mannen die zich ook zo kleden.’ 

Het evenement werd steeds groter en de subcultuur verspreidde zich – met vaquero-conventies die het hele weekend duren en die inmiddels aan beide zijden van de grens worden gehouden in meer dan een dozijn steden. Nu zijn de bijeenkomsten een toevluchtsoord geworden voor homoseksuele mannen die niet alleen aansluiting zoeken bij elkaar, maar ook bij hun Mexicaanse identiteit.

Trots

Want hoewel het evenement echte cowboys aantrekt – mannen die er verweerd uitzien door de lange dagen die ze maken om te zorgen voor gewassen of vee – komen er ook accountants, advocaten en andere stadsmensen op af. Voor hen is het dragen van westernkleding zowel kinky als een verbinding met het plattelandsverleden van Mexico.

‘Hier voel je een zekere trots om Mexicaan te zijn,’ zegt Emmanuel Fernández, een negentwintigjarige advocaat uit Mexico-Stad. Hij kwam voor het eerst in contact met de wereld van homoseksuele vaqueros toen hij in Atlanta woonde. Het leven in Georgia vond hij vervreemdend, zegt Fernández. Hij werkte veel, sprak geen Engels en had het gevoel dat Amerikanen als robots leven en te veel bezig zijn met hun werk en routines om van het leven te genieten.

Toen ontdekte hij een latinonachtclub, de Sanctuary, waar regelmatig een gay cowboy-nacht plaatsvond. Tijdens het dansen van de huapango moest hij denken aan zijn jeugd, waarin hij aan volksdansen deed op plaatselijke festivals. Het herinnerde hem ook aan de bezoeken aan de koffieboerderij van zijn grootvader in de staat Veracruz, waar de hele familie samenkwam om het land te bewerken en daarna ontspannen te eten. ‘Het verbindt je met je wortels,’ zegt hij.

Films en liedjes presenteerden de tequila drinkende, paardrijdende vaquero als de ideale Mexicaanse man

e cowboycultuur is diepgeworteld in de Mexicaanse psyche. Veel van de meest iconische historische figuren van het land – de revolutionaire strijder Francisco ‘Pancho’ Villa, zanger Pedro Infante en drugsbaron Joaquin ‘El Chapo’ Guzmán – staan bekend om hun stoere countrystijl.

Dat is geen toeval. 

Na de bitter bevochten revolutie van 1910 probeerden Mexicaanse leiders een gevoel van gedeelde nationale identiteit te creëren. Zo hoopten ze de verdeeldheid te helen. Films en liedjes romantiseerden de cultuur op de ranches en presenteerden de tequila drinkende, paardrijdende vaquero als de ideale Mexicaanse man. Vandaag de dag staat dat beeld haaks op het leven van de meeste Mexicanen, die de afgelopen decennia massaal van het platteland naar steden en voorsteden in Mexico of de Verenigde Staten zijn getrokken. 

De cowboyconventie is een ontmoetingsplek voor mannen waarvan velen een of twee generaties verwijderd zijn van het platteland. Ze delen de nostalgie, zegt Ángel Villalobos, een drieënvijftigjarige leraar. ‘Dit is een plek voor mensen met een gemeenschappelijke geschiedenis.’ En een plek die homoseksuele mannen de kans biedt om een deel van de Mexicaanse cultuur op te eisen die, benadrukt hij, ‘ook van ons is’.

De deelnemers worden niet alleen beoordeeld op charisma en uiterlijk, maar ook op hun betrokkenheid bij de gemeenschap

Villalobos was vier toen zijn familie verhuisde van een katoenranch naar Monterrey, een uitgestrekte industriestad een paar uur ten zuiden van Texas. Zijn vader ging in fabrieken werken en Villalobos zwierf door de drukke straten waar hij gesuikerde appels en kranten verkocht. Toch behield hij zijn cowboystijl, en hij smeekte zijn moeder om tweedehands laarzen. Hij wist dat hij homo was en hoopte dat een stoer uiterlijk hem zou beschermen in een cultuur die bekendstond om machismo en homofobie. 

Met zijn stoere kaaklijn en vierkante schouders lijkt Villalobos een beetje op de Marlboro Man. Op de eerste avond van de conventie begroet hij een stroom mannen die een kroeg in het centrum van Zacatecas binnenlopen. Hij biedt ze shots tequila aan en aanstekers met zijn beeltenis erop. Andere kandidaten doen hetzelfde. Ze strijden om de titel rostro vaquero – oftewel: het officiële gezicht van de conventie. Villalobos heeft een campagneteam meegenomen uit Monterrey, waaronder zijn vriend César Monsivais, een influencer die werkt in personal branding. ‘Hij is te verlegen,’ zegt Monsivais terwijl Villalobos nerveus van zijn bier drinkt en poseert voor foto’s met een groep enthousiaste aanwezigen. ‘Ik heb hem twee maanden lang gecoacht.’

De rostro vaquero-competitie is een brutale knipoog naar landelijke Mexicaanse festivals waar jonge vrouwen in overdadige jurken worden gekroond tot ‘prinsessen’ of ‘koninginnen’. Van de kandidaten wordt verwacht dat ze babbelen met bezoekers van het festival en deelnemen aan een danswedstrijd. Elke man wordt hierbij geacht mooi voetenwerk te laten zien op de muziek van een traditionele tamborazo-band uit Zacatecas. 

Maar dit is niet zomaar een schoonheidswedstrijd. De deelnemers worden niet alleen beoordeeld op charisma en uiterlijk, maar ook op hun betrokkenheid bij de gemeenschap. Villalobos geeft bijvoorbeeld les in traditionele dans. Een van zijn concurrenten, politieagent Eros Herrera, opende onlangs een daklozenopvang met gaarkeuken in de stad San Luis Potosi die de lhbtq+-gemeenschap voorziet.

Homofobe leuzen

De rechten voor Mexicaanse lhbtq+’ers zijn de afgelopen jaren sterk verbeterd: het homohuwelijk is nu in alle staten legaal. Toch werden vorig jaar nog zevenentachtig mensen vermoord vanwege hun genderidentiteit of seksuele geaardheid, aldus non-profitorganisatie Letra S. Vooral Mexicaanse voetbalfans staan erom bekend dat ze tegenstanders uitjouwen met homofobe leuzen. En in de provincie is homoseksualiteit nog altijd taboe.

Een lokale overheidsfunctionaris kreeg veel kritiek nadat hij in 2018 werd gefilmd terwijl hij zong op een gay vaquero-conventie in de grotendeels landelijke deelstaat Coahuila. De video werd 2,6 miljoen keer bekeken op YouTube. Kijkers gaven commentaar met steunbetuigingen, maar ook met nare opmerkingen. In Zacatecas, een kleine, conservatieve stad met tientallen barokke kerken en slechts een handvol homobars, zeggen veel bezoekers dat ze geen affectie in het openbaar zouden durven tonen.

‘Op straat ben ik heel discreet,’ vertelt Daniel Rentería, een zesenvijftigjarige agaveboer uit een stad anderhalf uur verderop. ‘Ik hou er niet van om dan te knuffelen of te kussen.’ Maar eenmaal op de conventie konden hij en zijn partner, de zesendertigjarige fruitverkoper Ramiro García, amper van elkaar afblijven. Ze zijn bijna identiek gekleed in zwarte hoeden, nauwsluitende spijkerbroeken en glimmende overhemden, ieder met een mobiele telefoon op zijn heup. Ook houden ze elkaars hand vast terwijl ze kijken naar een populaire cumbiaband die op de tweede avond van de conventie speelt.

‘Je hoeft niet per se van een ranch te komen om een cowboy te kunnen zijn’

Als de dj later een stuiterende ballade over verboden liefde laat horen, ‘La Puerta Negra’ van Los Tigres del Norte, trekt García Rentería mee de vloer op. Ze omhelzen elkaar terwijl ze wiegen op de muziek, elk met een hand op de rug van de ander. Toen ze elkaar een paar jaar geleden ontmoetten, liep García, die uit Zacatecas komt, in korte broeken en op slippers. Maar Rentería heeft hem veranderd in een vaquero. ‘Je hoeft niet per se van een ranch te komen om een cowboy te kunnen zijn,’ zegt Rentería. 

Rentería omarmde zijn seksualiteit – net zoals veel van de mannen op de conventie – later in zijn leven. De katalysator? Een hersenaneurysma dat hem bijna doodde. Hij woonde al vijfentwintig jaar met zijn vrouwelijke partner en hun vijf kinderen in Paramount, een stad in Los Angeles County. Hij werkte tientallen jaren in een T-shirtfabriek en daarna bij een olieraffinaderij. En al die tijd miste hij Mexico. Het aneurysma spoorde hem aan om terug te verhuizen. Daar begon hij te werken op de boerderij van zijn broer en werd hij verliefd op een cowboy.

Zijn kinderen weten van zijn vriend en steunen hem. Voor zijn vijfentachtigjarige vader en ex-partner in Californië is dat nog steeds een stap te ver. Mannen binnen de Mexicaanse cultuur die zich aangetrokken voelen tot andere mannen leiden vaak een eenzaam bestaan waarin ze geïsoleerd zijn van elkaar en hun eigen verlangens onderdrukken, zegt Rentería. ‘Jezelf moeten verstoppen is moeilijk. Evenementen als deze brengen ons samen.’

5000 dollar

Anderen hebben soortgelijke verhalen. Jesús Rubalcava groeide op in een migrantengemeenschap op het platteland van Arizona. ‘Ik weet niet of ik ooit volledig ben geaccepteerd,’ zegt de drieënveertigjarige directeur van een middelbare school en voormalig parlementslid van de staat Arizona. Hij zegt dat zijn familie niet begrijpt waarom hij zoveel tijd en geld besteedt aan het bijwonen van vaquero-evenementen. Vorig jaar was hij bijvoorbeeld 5000 dollar kwijt aan T-shirts, bierkoelers en andere geschenken waarmee hij de rostro vaquero-wedstrijd won.

Het is het allemaal waard geweest, zegt hij. Hij won niet alleen een gegraveerde zilveren gesp voor zijn riem, die alle winnaars van de wedstrijd krijgen, maar ook vriendschap en zelfs liefde. Hij ontmoette zijn vriend een paar jaar geleden op de conventie in Zacatecas. Het tweetal staat op de derde dag van de conventie in de zon bij een barbecue en omhelst een stroom kennissen terwijl de geur van gegrild rundvlees de lucht vult.

Op het evenement in Zacatecas zijn verschillende huwelijken ontstaan, zegt Escobar, de oprichter van het evenement. ‘En nog veel meer weekendrelaties,’ voegt hij er grijnzend aan toe. Verkeringen bloeien op aan de bar, in de rij voor de taco’s en naast een tafel vol koekjes en cake. Op een hete middag kleden veel mannen zich uit tot op hun onderbroek en springen ze in het zwembad, waar ze luieren op plastic waterattributen.

‘Ik ben geboren met het recht om te zeggen: “Ik ben homo”’

Beto Cardona is een zesendertigjarige acteur uit Mexico-Stad en kwam met een vriend naar het evenement. Hij zegt het allemaal mooi te vinden, maar ook een beetje ouderwets. Veel mannen op het evenement omarmen een hypermannelijke stijl die grenst aan machismo, zegt hij. Een paar aanwezigen pronken met meer avontuurlijke looks – een parelketting hier, een kanten overhemd daar – maar ze vormen een uitzondering. Een van de mannen bekritiseerde Cardona omdat hij gouden oorringen in zijn oren draagt.

‘Je bent knap,’ had de man tegen hem gezegd. ‘Maar je moet je wat minder vrouwelijk gedragen.’ De man beschuldigde hem ervan zich ‘voor de hand liggend’ te gedragen, ofwel te duidelijk homoseksueel. Cardona probeert in plaats van gekwetst te zijn de opmerking in een context te plaatsen. Hij weet dat het in de tijd waarin veel van de huidige deelnemers aan het vaquero-evenement volwassen werden riskant was om zichtbaar homo te zijn. ‘Als dit evenement decennia geleden had plaatsgevonden, was de politie misschien gekomen en had iedereen opgepakt,’ zegt hij. ‘Ze zijn wat meer gehard,’ zei hij over de queer ouderen. ‘Ik ben geboren met het recht om te zeggen: “Ik ben homo.”’

Op de laatste grote avond van de conventie betreedt Banda R-15 het podium. De legendarische muziekgroep uit Nayarit is vernoemd naar het semiautomatische geweer. Hun door koperblazers gedreven liedjes gaan over verraderlijke vrouwen en wilde feesten die kenmerkend zijn voor de vaquerocultuur in Midden- en Noord-Mexico. Het voelt als een soort overwinning om de beroemde groep te zien spelen voor een club vol mannen die met andere mannen dansen.

Cowboykoning

En als een van de oudere bandleden later tijdens een rookpauze een minachtende opmerking maakt over het publiek (‘Het is niet hun schuld dat ze zo zijn, het komt doordat ze door hun ouders zijn opgevoed als meisjes’), dan gebeurt dat in ieder geval buiten gehoorsafstand van de deelnemers.

Na middernacht zijn de stemmen geteld en wordt de cowboykoning gekroond. De gesp en een kleurrijke sjerp met daarop ‘Rostro Vaquero Zacatecas’ gaan uiteindelijk naar Herrera, de politieagent die het lhbtq+-centrum runt. Delen van het publiek scanderen zijn naam (‘Eros! Eros!’), terwijl anderen grappen dat een hertelling op zijn plaats is. Herrera poseert stralend voor foto’s en uploadt een selfie naar de Facebook-pagina van zijn gemeenschap in San Luis Potosí.

Als het evenement ten einde loopt, hangt er een zweem van droefheid in de club. Spoedig doen de deelnemers hun laarzen weer uit, bergen ze hun hoeden op en keren ze voor een tijdje terug naar een cowboyloos leven. Voor velen duurt het nog minstens een maand voordat ze weer bij elkaar zullen komen. Misschien in mei op een vaqueroconventie in San Luis Potosí, of op een grote conventie in Los Angeles in juli, voor wie de mogelijkheid heeft om naar de Verenigde Staten te reizen. 

Fernando Jairo Medrano, een kapper uit de staat Nayarit, zegt dat hij thuis overuren draait en zelden uitgaat om op die manier geld te sparen voor zijn volgende reis. Zijn familieleden begrijpen niets van zijn obsessie en zijn weekends met andere vaqueros. Dat hoeft ook niet, zegt hij.  ‘Het is míjn tijd,’ zegt hij tegen hen. ‘Het is mijn tijd.’