Gay Vrienden Club

Met hun theaterstuk over twee voetbalvrienden van wie er een worstelt met zijn homoseksualiteit, trekken acteurs Jeroen Dekkers (34) en Sem Klarenbeek (32) langs scholen in het hele land. Ook de tweede klas van het Cygnus Gymnasium in Amsterdam kreeg de voorstelling te zien.

foto: Het Parool/Tim van Erp

Jeroen Dekkers en Sem Klarenbeek voorspellen het voor aanvang al: op de scène waarin hun personages stoeien en de een bovenop de ander gaat zitten, wordt altijd het sterkst gereageerd. Of ze nou op een vmbo of gymnasium optreden, voor de eerste of zesde klas, op het platteland of in de stad. Bij de tweede klassen van het Cygnus Gymnasium aan de Vrolikstraat in Oost is het niet anders. De pakweg 120 leerlingen die op de eerste dag na hun voorjaarsvakantie in de aula samenkomen om het stuk te bekijken, beginnen verrast te joelen bij het moment vroeg in de voorstelling.

De scholieren weten alleen dat ze een toneelstuk over 'voetbal en vriendschap' te zien krijgen. Dat is op verzoek van de acteurs. Zo gaat iedereen er ongestuurd in. Natuurlijk schrikken de scholieren weleens wanneer duidelijk wordt waar het om gaat. Soms loopt er iemand weg of roept iemand 'gadver'. Af en toe horen de spelers van docenten dat ouders een kind thuis hebben gehouden - officieel onder het mom van ziek zijn, maar de leraren hebben zo hun vermoedens. Het is overigens aan de scholen zelf of zij de ouders inseinen over de inhoud van het educatieve stuk, dat de titel 't Is stil aan de overkant heeft.

Op het Cygnus is dat niet gebeurd. Niet nodig, zeggen de aanwezige leraren. De school heeft diversiteit en inclusie hoog in het vaandel staan en onder meer een kunstcollectief om dat te bevorderen, door middel van tentoonstellingen, optredens en workshops.

In 't Is stil aan de overkant spelen Dekkers en Klarenbeek van theatergezelschap Stook beste vrienden Jim en Bowie, die op het punt staan door te breken als professioneel voetballer. Jim, gespeeld door Klarenbeek, worstelt met zijn homoseksuele gevoelens. Want hoe wordt daar in het team op gereageerd? Willen de anderen nog wel met hem douchen? En wil Bowie wel bevriend blijven? Voorbeelden heeft Jim niet, want hij kent geen homoseksuele voetballers. Zijn die er eigenlijk wel? Het doel van de voorstelling is vooral het onderwerp homoseksualiteit bespreekbaar maken. Maar ook laten zien wat er zoal bij komt kijken als je erachter komt dat je gay bent.

De rollen omgedraaid

De acteurs, ook in het echte leven vrienden, spelen het stuk nu een jaar. Dit is hun eerste optreden op een school in Amsterdam. Dekkers en Klarenbeek kennen elkaar uit de toneelwereld. In de voorstelling is Klarenbeek homoseksueel en Dekkers hetero; in het echt is dat andersom. Dat verrast de leerlingen soms. Het is niet per se met dat doel bedacht, vertellen de acteurs, maar levert wel interessante gesprekken op. Klarenbeek: "Soms zeggen leerlingen: maar je kust met een jongen in het stuk, dan ben je toch gay?"

Voor Dekkers is elke voorstelling een terugkeer naar zijn eigen middelbareschooltijd. Die kan heel kwetsbaar zijn, zegt hij. "Ik heb die tijd als onveilig ervaren, omdat ik met mijn geheim rondliep. Ik vond zingen en acteren leuk. Daar werden weleens grappen over gemaakt."

Soms voelt hij meteen aan de sfeer op een school dat het 'hard werken' wordt. Maar, voegt hij toe: ze worden ook weleens aangenaam verrast. "Een tijd geleden speelden we in het oosten van het land. De docenten daar waarschuwden ons voor een school in de buurt waar we eind die week zouden spelen. De hele week hadden we klamme handjes. Bleek dat de leerlingen daar groot fan van ons waren."

Hij wil maar zeggen: vooroordelen kunnen twee kanten op werken. "Daarom is het zo belangrijk dat we na de voorstelling het gesprek met de leerlingen aangaan en daarbij alle geluiden laten horen. Dus ook de jongeren die negatief reageren. Maar we proberen natuurlijk wel op een positieve noot te eindigen." Dat doen ze voor 'die Jeroen van 14, die ongetwijfeld in het publiek zit'.

Jeroen Dekkers: 'Het is belangrijk dat we na de voorstelling het gesprek met de leerlingen aangaan en daarbij alle geluiden laten horen. Dus ook de jongeren die negatief reageren.'Foto: Dingena Mol

Zoenscène

"Soms komen leerlingen na afloop naar ons toe. Dan vertellen ze over hun eigen ervaringen. Of vragen ze hoe ik mijn coming-out heb aangepakt," zegt Dekkers. "Ze doen weleens alsof het niet om henzelf gaat, maar je ziet dat ze staan te trillen. 'Moet je het meteen aan iedereen vertellen, of kun je het eerst met één persoon bespreken?' vroeg een jongen mij laatst. Een andere jongen zei: 'Eigenlijk mag dit niet van mijn geloof, maar ik vond de voorstelling toch tof'."

Op het Cygnus Gymnasium zijn de reacties onder de veelal 13- à veertienjarige aanwezigen positief. "Wat is er zo erg aan?" vraagt een meisje zich af. "Het zijn toch gewoon twee mensen die zoenen?" Een leerling noemt het stuk gay slay. Als de acteurs zich afvragen of dat positief of negatief bedoeld is, klinkt een unaniem 'positief' vanuit de zaal. Een scholier op de achterste rij steekt zijn vuist in de lucht. Wanneer hem wordt gevraagd waarom, antwoordt hij onomwonden: "Ik ben zelf homo."

Maar, vertellen de leerlingen wanneer ernaar wordt gevraagd, op school wordt ook veel met 'homo' gescholden. Eén scholier slaat zijn handen voor zijn ogen bij een zoenscène. Ook met hem knopen Dekkers en Klarenbeek een gesprekje aan. De jongen vond de scène 'onverwacht', verder laat hij weinig los. De acteurs letten goed op wie ze de beurt geven. "Als iemand de hele tijd naar de grond zit te kijken, weet je eigenlijk: die moet ik met rust laten," zegt Klarenbeek.

Symbolische teamnaam

Na afloop vertelt Dekkers de leerlingen over zijn moeilijke middelbareschooltijd. Aanvankelijk was dat geen onderdeel van de voorstelling. "Nu vertel ik dat verhaal altijd, om te laten zien: het is oké om het daarover te hebben. Dat het moeilijk was en later makkelijker werd." Want Dekkers kwam weliswaar pas na de middelbare school uit de kast, hij zou nu 'niet meer willen ruilen'.

Vandaag deelt hij iets wat hij niet eerder aan zijn publiek heeft verteld. "In mijn klas zat een jongen die aan ballet deed en gepest werd. Ik deed daar soms aan mee. Daar heb ik veel spijt van. Waarom ik het deed weet ik niet zo goed. Waarschijnlijk dacht ik: als ik een grote bek heb, hebben ze niet door dat ik zelf gay ben."

Onverwachte reacties komen er ook. "Ik dacht dat je hem zou vermoorden," zegt een jongen ietwat teleurgesteld; het toneelstuk begint met de zin 'Dit is het verhaal over hoe ik mijn allerbeste vriend heb vermoord'.

Iemand anders vraagt of de teamnaam op hun shirtjes, Haemon72, echt bestaat. Nee, vertellen Klarenbeek en Dekkers, die naam hebben ze zelf verzonnen. Haemon is een mythologisch figuur uit de Oudgriekse literatuur dat moet kiezen tussen een onmogelijke liefde en de liefde voor zijn vader; het spanningsveld dat personage Jim ook voelt. En het getal 72 staat voor het aantal landen waar homoseksuele contacten strafbaar waren toen ze de voorstelling bedachten. Inmiddels zijn dat er 70. Maar tot het er nul zijn, zeggen ze, gaan Klarenbeek en Dekkers de planken op.

Voetbal en homoseksualiteit

"Bij welke sport is het algemeen bekend dat er geen homo's voorkomen?" Die cynische vraag uit 't Is stil aan de overkant knipoogt naar het zeer kleine aantal mannelijke profvoetballers dat uit de kast is. Oud-KNVB-voorzitter Michael van Praag zei in een interview met Gaykrant in 2019 dat sommige voetbalclubs spelers afraden uit de kast te komen, vanwege antihomospreekkoren in de stadions. Toch doen enkele spelers het wel.

Vorige maand maakte de Tsjechische international Jakub Jankto wereldkundig dat hij op mannen valt. Een jaar geleden was er de Engelse Jake Daniels, het jaar ervoor Australiër Josh Cavallo; zij waren in 2022 de enige actieve profspelers die openlijk homo zijn. De enige Nederlander die tijdens zijn profcarrière uit de kast was, is John de Bever. Hij maakte vooral furore als zaalvoetballer, tegenwoordig is hij bekend als zanger en televisiepersoonlijkheid.

bron: www.nu.nl

Dit artikel is afkomstig uit Het Parool. Elke dag verschijnt een selectie van de beste artikelen uit de kranten en tijdschriften op NU.nl. Daar lees je hier meer over.