Gay Vrienden Club

Pixars gevoeligheid is begrijpelijk: moederbedrijf Disney belandde de afgelopen vijf jaar in de vuurlinie van de Amerikaanse cultuuroorlog, de laatste plek waar deze maker van onschuldig familie-vermaak wil zijn. Disney is “woke” en “walgelijk” geworden, verweet presidentskandidaat Trump het concern vorig jaar nog. Met het introduceren van vrouwelijke, gekleurde en queer helden zou het concern de oren laten hangen naar de alfabetsoep die de Republikeinse ‘Make America Great Again’-beweging met woke associeert: DEI (diversity, equality, inclusiveness) en lgbti. Maar momenteel hoor je de Republikeinen er minder over: Disney heeft bakzeil gehaald. Met Trump en Florida’s gouverneur Ron DeSantis op zijn hielen waakt het concern erover verder aanstoot te geven in de cultuuroorlog.

Verborgen boodschappen

Maar hoe kan Disney, van oudsher een conservatief bastion van familiewaarden, worden gebrandmerkt als woke? In de gepolariseerde VS is het lastig balanceren: rechtse cultuurkrijgers zoeken naar verborgen boodschappen en indoctrinatie in kindershows. Maar als Disney sociale trends negeert, wordt het irrelevant – bijvoorbeeld als het gaat om representatie. Prinsessen zijn al sinds de jaren 90 niet meer uitsluitend wit: zie Jasmine (Aladdin), Pocahontas, Mulan en in 2009 Tiana, de eerste zwarte prinses, in The princess and the frog. Disneys superheldenfabriek Marvel kwam na taai verzet van haar voorzitter Ike Perlmutter in 2019 met haar eerste film over een superheldin, Captain Marvel. Het was een groot succes met een recette van ruim een miljard dollar, net als een jaar eerder Black panther met een volledig zwarte cast. Daartegen kun je moeilijk protesteren; een liveaction-versie van The little mermaid met een gekleurde zeemeermin Ariel was in 2023 hooguit mikpunt van een anonieme campagne van review bombing, met massaal geposte negatieve reviews.

Queer coding/De Trump-jaren

In Disneyfilms bleef queer evenwel onzichtbaar. Medio jaren 80 haalde Disney de homoseksuele musicalschrijver Howard Ashman van Broadway om zijn ingezakte animatiestudio te revitaliseren. Ashmans animatiemusicals waren een sensatie, te beginnen met The little mermaid (1989) – toen hij in 1991 overleed aan aids waren Aladdin en Beauty and the beast half af. Met Ashman deed queer coding zijn intrede bij Disney: gay knipoogjes en dubbelzinnigheden. Zo werd Ursula de zeeheks in The little mermaid gestileerd naar drag queen Divine; zij reduceert de gespierde patriarch Neptunes tot een bibberend kamerplantje. Queer coding was er ook bij macho Gaston en diens mannelijke aanbidders in Beauty and the beast, bij de vileine Jafar in Aladdin en de lijzige Scar in The lion king.

IJsprinses Elsa uit Frozen (2013) geldt als positief hoogtepunt van queer coding in Disney-stijl: een eenzame outcast die niet op zoek is naar een prins, maar naar acceptatie door zus, familie en samenleving. Elsa’s powerballad ‘Let it go’ gold al snel als metafoor voor het uit de kast komen. Evangelische predikers verweten Disney via Frozen “homoseksualiteit te normaliseren”.

In de jaren 2010 volstonden die knipoogjes niet langer, en zeker niet na de polarisatie die volgde op de verkiezing van Donald Trump. Disney werd queer baiting verweten: sympathie suggereren zonder zijn nek uit te steken met openlijk homoseksuele of transgender personages. Disney, dat inmiddels de studio’s Pixar, Marvel en Lucasfilm had opgekocht, sloeg aan het schipperen. Zo beloofde regisseur Bill Condon in 2017 een “exclusief gay moment” in zijn liveaction-remake van Beauty and the beast. Dat was Josh Gad als Le Fou, de aanbidder van Gaston die aan het eind zelfs een seconde met een man danst. In 2019 stelde ook Marvel dat “de tijd rijp was voor queer content”. In Avengers: Endgame treurde een man in een zelfhulpgroep openlijk om de dood van zijn partner, door superschurk Thanos. J.J. Abrams meldde trots queer content in Star wars: The rise of Skywalker: een lesbische kus ergens diep in de achtergrond. De claim van acteur Mark Hamill dat Star wars-held Luke Skywalker eigenlijk gay is, bleef voor eigen rekening.

Openlijk gay

Na 2020 – Trump hing inmiddels in de touwen – waagde Disney de volgende stap: personages die openlijk gay waren. In Marvels Elementals was Phastos een homoseksuele superheld, in Pixars Lightyear (2022) is de beste vriendin van held Buzz lesbisch en kust ze haar partner. Disney Animation kwam in 2022 met Strange world met de jonge held Ethan, homoseksueel in een ‘vreemde wereld’ waar dat absoluut geen issue is. Al die films flopten, Strange world zelfs jammerlijk. Dat hing ook samen met halfslachtige marketing, ingezakt bioscoopbezoek door de pandemie en de komst van nieuwe streamers die de mensen in de huiskamer hielden. Maar voor cultuurkrijgers was de stelling ‘go woke, go broke’ bevestigd, en gouverneur Ron DeSantis van Florida gebruikte het als brandstof voor zijn oorlog tegen Disney, nadat het concern in 2022 onder druk van de eigen werknemers een petitie had getekend tegen een nieuwe wet die schoolgesprekken over seksuele geaardheid of genderidentiteit in Florida pas in het vierde leerjaar toestaat: de ‘Don’t Say Gay’-wet.

Disneys strijd met DeSantis brak paradoxaal genoeg juist los toen Disney minder woke werd. Disneys algemeen directeur Bob Iger maakte na vijftien zeer succesvolle jaren in 2020 plaats voor zijn tweede man, Bob Chapek, maar bleef hem als bestuursvoorzitter hinderlijk voor de voeten lopen. Iger was een voorman van Hollywoods Democratische establishment, bevriend met de Clintons en Obama, Steven Spielberg, Oprah Winfrey en Jeff Bezos. Hij overwoog zelfs even een gooi naar het Witte Huis en deed uitspraken die Republikeinen als ‘woke’ zagen. Na interne strubbelingen vertrok Iger in december 2021 ook als voorzitter. Twee maanden later besloot Disneys raad van bestuur zich voortaan verre te houden van sociale en politieke issues die de VS verdelen. Disney vocht ‘wel de oorlog, maar niet de veldslagen’, luidde het nieuwe motto.

In die geest besloot Bob Chapek in 2022 dat Disney een petitie tegen de ‘Don’t Say Gay’-wet van gouverneur DeSantis niet ondertekende. Die handtekening was op dat moment vermoedelijk niet zo opgevallen tussen tientallen concerns als Nike en Oracle. Maar president Biden én Chapeks voorganger Bob Iger keerden zich in emotionele bewoordingen tegen de wet, de pers betichtte Chapek van lafheid en er volgde een interne revolte bij Disney. Bob Chapek moest door het stof en tekende de petitie alsnog namens Disney. Waarna gouverneur Ron DeSantis zijn kruistocht tegen Disney begon.

Ook binnen Disney laaide er een strijd op tussen links en rechts. Na slechte kwartaalcijfers ruimde Bob Chapek in november 2023 het veld en keerde Bob Iger terug, wat als een debacle gold. Nog voor Chapeks vertrek startte investeerder Nelson Peltz (81) een campagne om twee zetels in Disneys raad van bestuur te bemachtigen. Peltz was in Palm Beach de buurman van Disneys grootaandeelhouder Perlmutter. Volgens Disneybaas Bob Iger hield Perlmutter jarenlang superheldenfilms met een vrouwelijke of gekleurde hoofdrolspeler tegen omdat daar geen publiek voor zou zijn. Iger drukte in 2018 Black panther en Captain Marvel door. Perlmutter, die bevriend was met Trump, belandde op een zijspoor en werd in maart 2023 in een bezuinigingsronde ontslagen. Hij schoof zijn buurman Nelson Peltz, een intimus van Ron DeSantis, naar voren om de twee bestuurszetels binnen Disney te vergaren. Hun machtsgreep mislukte: slechts een derde van de aandeelhouders stemde in april op Peltz’ bestuurskandidaten en Perlmutter verkocht zijn Disney-aandelen.

Maar winnaar Bob Iger telt zijn knopen: na zoveel politieke turbulentie wil Disney niet het risico lopen half Amerika van zich te vervreemden. Rileys ‘Diepe Duistere Geheim’ blijft voorlopig nog wel even in de kluis.

bron: www.standaard.be