Gay Vrienden Club

Er is een nieuw middel op de markt in de strijd tegen soa's: Doxypep. Maar wat is het, hoe werkt het, en welke zorgen zijn er? In dit artikel kijken we kritisch naar deze nieuwe ontwikkeling in de seksuele gezondheidszorg.

Je hebt de term Doxypep – een samenvoeging van Doxycycline, een antibiotica, en post-expositieprofylaxe, oftewel het gebruik van medicatie nadat je mogelijk bent blootgesteld aan een soa of virus – misschien al voorbij zien komen op datingapps. Met name in landen waar het voorschrijven van antibiotica op grote schaal gebeurt, gebruiken sommige queer mannen Doxypep om zichzelf te beschermen tegen chlamydia, syfilis en gonorroe. Dat doen ze door binnen 72 uur (maar liever eerder) nadat ze risico hebben gelopen, twee pillen doxycycline in te nemen. Het middel is, wanneer je het op deze manier wil gebruiken, niet legaal verkrijgbaar in Nederland.

Is Doxypep effectief? Dat hangt ervan af welk onderzoek je bekijkt, vertelt Mark van den Elshout, medisch coördinator bij GGD regio Utrecht: “Het ene onderzoek zegt bijvoorbeeld dat het wél goed werkt om gonorroe te voorkomen, het andere niet. Dat heeft ermee te maken dat gonorroe snel resistent wordt tegen antibiotica. In sommige landen, waaronder Nederland, is gonorroe vaak al resistent tegen verschillende soorten antibiotica, waaronder doxycycline, dus zal Doxypep hier meestal niet helpen om een gonorroe-infectie te voorkomen.”

In Nederland zijn huisartsen niet zo happig op het voorschrijven van antibiotica wanneer dat niet per se nodig is. “Ik denk dat dat een heel slim beleid is”, vervolgt Van den Elshout. “Andere landen, die laagdrempelig antibiotica voorschrijven, krijgen te maken met veel problematiek: het is geen toekomstbestendige strategie.”

chlamydia

Doxypep werkt wél om chlamydia te voorkomen. Maar de Nederlandse gezondheidszorg ziet chlamydia steeds minder als een soa. “We testen en behandelen chlamydia pas sinds de jaren 90 als een soa”, legt Van den Elshout uit. “Destijds dachten we dat chlamydia veel meer schade veroorzaakt dan het eigenlijk blijkt te doen. Chlamydia valt je lichaam veel minder aan dan gonorroe dat doet. Ook verhalen van onvruchtbaarheid door chlamydia blijken genuanceerder te liggen dan aanvankelijk gedacht. Jongens die weleens chlamydia én gonorroe in hun plasbuis hebben gehad, kennen het verschil: gonorroe geeft meer pijnklachten en pus, terwijl je van chlamydia vaak weinig merkt. Bij personen met een penis heeft chlamydia nooit echt gevaarlijke consequenties, en je lichaam ruimt het zelf op.”

Sommige infecties, zoals een keelontsteking of chlamydia gaan in de meeste gevallen vanzelf weer weg: meestal verkort antibiotica in dat geval alleen de duur van de infectie. Bij routinematig of incorrect gebruik van antibiotica kan resistentie optreden. Dat kan ervoor zorgen dat bepaalde bacteriën niet meer goed met antibiotica te behandelen zijn, met alle gevolgen voor de volksgezondheid van dien. Van den Elshout: “Als je twee keer per jaar gaat testen en dan eventueel behandelt als je iets hebt, dan geef je ook nog eens je lichaam de kans om het zelf eerst op te ruimen. Dat is een gezondere manier om met infecties om te gaan. Van één keertje Doxypep raken de goede bacteriën in je darmen al verstoord. Het is voor je lichaam sowieso beter om het niet te doen als het niet nodig is.”

syfilis

Doxypep werkt in Nederland in de meeste gevallen dus niet voor gonorroe, en chlamydia wordt steeds minder als een soa gezien. Waar Doxypep wél voor werkt, is syfilis, maar ook hier zijn kanttekeningen. “Met Doxypep kun je inderdaad 70 tot 80 %van syfilisinfecties voorkomen, maar syfilis komt in Nederland eigenlijk niet zoveel voor. Als je kijkt naar cijfers van de soapoli, zie je dat gonorroe voorkomt bij 1 op de 10 mannen die seks hebben met mannen. Syfilis slechts bij 1 op de 50, en bij PrEP-gebruikers is dat cijfer zelfs nog lager.” Ook is het lastig om een goede selectie te maken om te zorgen dat Doxypep wordt gebruikt door de juiste personen. “We moeten ons serieus afvragen hoeveel antibiotica we deze community in zouden moeten pompen om één syfilisinfectie te voorkomen. Volgens de laatste berekeningen moeten tien mensen een jaar lang Doxypep slikken per te voorkomen syfilisinfectie. Dat is ontzettend veel antibiotica.” Een gezonde en effectieve manier om soa’s te voorkomen is vaccinatie. Mannen die seks hebben met mannen kunnen zich gratis laten inenten tegen hepatitis B bij de GGD. En ook een hepatitis A-vaccinatie is een aanrader. Helaas bestaan er geen vaccinaties tegen syfilis, chlamydia of gonorroe.

Hanna Bos, woordvoerder en arts van Soa Aids Nederland, vindt dat we beter terughoudend kunnen zijn met het gebruik van Doxypep. “Bij PrEP voor hiv hebben we duidelijk gepromoot dat het een belangrijk middel is. Ik kan me voorstellen dat mensen nu denken: oh, er is nu ook een pilletje tegen soa’s, wat ideaal. Maar binnen de gezondheidszorg wordt er toch wat genuanceerder over gedacht.” Er wordt gewerkt aan het formuleren van een standpunt, dat in de loop van dit jaar gepresenteerd zal worden. “Het gaat niet alleen om antibioticaresistentie, maar ook om de gezonde populatie bacteriën die je bij je draagt. Er zijn steeds meer signalen dat die gezonde bacteriën belangrijk zijn voor je gezondheid. We weten nog niet goed genoeg wat het gebruik van antibiotica met die gezonde bacteriën doet.” Ook valt het volgens Bos in Nederland nog wel mee met de hoeveelheid soa’s onder mannen die seks hebben met mannen. “In Nederland hebben we goede toegang tot de gezondheidszorg en laten we ons regelmatig testen. De cijfers stijgen licht, maar ten opzichte van andere landen doen we het hier erg goed.”

do’s-en-don’ts

Doxypep lijkt dus niet dé magische oplossing om soa’s te voorkomen. Voor mensen die besluiten om Doxypep tóch te gaan gebruiken, heeft Van den Elshout een belangrijk advies: “Als je Doxypep hebt gebruikt, kan dat je testuitslagen negatief beïnvloeden. Daardoor kan het lijken alsof je geen syfilis hebt, terwijl je het wél hebt. Dus vertel altijd dat je Doxypep hebt gebruikt als je je laat testen.“

“En koop vooral geen doxycycline van je drugsdealer”, vult Bos aan. “We krijgen signalen dat mensen dat doen. Ook bij online verkoop weet je niet zeker of het middel wel betrouwbaar is. Fake medicatie komt best wel voor.” Daarnaast raadt Bos aan om hoe dan ook niet minder te gaan testen. “Ook al wordt de kans dat je een soa hebt opgelopen minder, blijf vooral testen. Je wil immers niet een jaar met syfilis rondlopen.” 

Kijk voor meer info op mantotman.nl/doxypep.