Blogposts

Blog

Geplaatst op vrijdag 07 juni 2024 @ 00:04 door Travelboy , 228 keer bekeken

De Poolse lhbti-gemeenschap kreeg te maken met meer homofobie in de acht jaar dat PiS aan de macht was. Vanuit de EU kwam destijds hulp. „De Europese Unie staat bekend als traag, maar hier trad ze snel op.”

 

 

De afgelopen jaren leefde de Poolse lhbti-activist Bart Staszewski (33) in angst. Dat begon in 2019. Eerst vlogen er stenen langs zijn hoofd tijdens een gaypride in het Oost-Poolse Lublin. Daarna kwamen de online doodsbedreigingen, de bommeldingen die in zijn naam werden gedaan én werd hij op de publieke zender TVP – een propagandakanaal onder de vorige nationalistisch-conservatieve PiS-regeringen (2015-2023) – regelmatig neergezet als vijand van Polen.

 

Staszewski zag hoe Polen onder het bewind van de PiS (Recht en Rechtvaardigheid) veranderde. Van een land waar „de rechten van lhbti-ers vóórdat PiS aan de macht kwam slechts werden genegeerd”, naar een land waarbij lhbti’ers te maken kregen met „een heksenjacht”. Homofobie werd onder PiS zelfs geïnstitutionaliseerd: een derde van de gemeenten, districten en provincies in Polen verklaarde zichzelf sinds 2019 tot ‘lhbti-vrije zone’. Deze gebieden, voornamelijk gelegen in het conservatievere zuidoosten, waanden zich vrij van „homoterreur” en „lhbti-ideologie”.

 

In bijna vijftig van deze gebieden plaatste Staszewski verkeersborden met daarop in vier talen de tekst ‘lhbti-vrije zone’. Soms portretteerde hij ook lhbti'ers met het verkeersbord, om deze gemeenschap een gezicht te geven.

 

Meer dan twintig lokale overheden spanden rechtszaken aan tegen hem wegens smaad. De Poolse Katholieke Kerk zei dat Polen na „een rode communistische plaag” nu met een „nieuwe regenboogplaag” te maken had. President en PiS-loyalist Andrzej Duda zei dat „de lhbti-ideologie erger is dan het communisme” en Staszewski werd door politici en regeringsgezinde organisaties neergezet als Russisch agent en pedofiel. Hij was continu bang „voor mezelf én mijn vriend.”

 

Toch kreeg hij ook steun. Voorzitter van de Europese Commissie Ursula von der Leyen stelde in 2020 in een toespraak dat er „geen plaats is in de Europese Unie” voor lhbti-vrije zones. Dat was voor Staszewski en zijn Poolse mede-activisten „het eerste moment dat we voelden dat we niet alleen waren”.

 

Slechtste land voor lhbti'ers

 

Dat die steun van buiten Polen moest komen, is veelzeggend voor het land dat al jarenlang wordt bestempeld als slechtste EU-land voor lhbti’ers om in te wonen. Stellen van hetzelfde geslacht mogen zich niet registreren als partners, laat staan trouwen. Een naamsverandering als transgender kan alleen als beide ouders het goedkeuren – ook als volwassene. En veel uitkeringen en toeslagen zijn alleen gericht op heteroseksuele gezinnen. Lhbti'ers zijn op hun werk wel beschermd: ze mogen niet vanwege hun geaardheid ontslagen worden. En sinds een paar jaar mag de publieke televisie ook geen homodiscriminatie uitzenden. „Dankzij wetgeving van de EU”, lacht Staszewski op een terras in het oude centrum van Warschau.

 

De uitspraak van Von der Leyen was een keerpunt voor homofobie in Polen, zegt Staszewski. Ambassades, EU-instellingen en ngo’s richtten hun aandacht op Staszewski en zijn mede-activisten. Landen dreigden geen cent meer te geven aan de plaatsen die zichzelf ‘lhbti-vrij’ noemden. Ze moesten kiezen tussen homofobie of geld voor de renovatie van straten. „Alleen al van de dreiging geen EU-geld te ontvangen, werden ze bang.” Al snel trokken de meeste plekken hun verklaring van een ‘lhbti-vrije zone’ in. Staszewski: „De Europese Unie staat bekend als traag, maar hier trad ze snel op.”

 

Afgelopen najaar won de pro-democratische coalitie van Donald Tusk verrassend de verkiezingen en sindsdien waait er een nieuwe politieke – meer lhbti-vriendelijke – wind door Polen. Staszewski zag die uitslag niet aankomen, maar was ontzettend opgelucht. Dat gevoel hield maar even aan. In Polen gebeurt er sinds het aantreden van de nieuwe regering op het gebied van lhbti-rechten nog weinig.

 

Radicaal-rechts

 

Staszewski kijkt met gemengde gevoelens naar de Europese verkiezingen, die tot 2019 nooit meer dan een kwart van de Poolse stemgerechtigden op de been brachten. Zo is het vrijwel zeker dat Europarlementariër Robert Biedron, die openlijk homoseksueel is, herkozen wordt en in Brussel blijft. En ook zijn partner Krzysztof Smiszek, momenteel vice-minister van Justitie, staat op de kieslijst en vertrekt hoogstwaarschijnlijk naar Brussel. Dat wordt ze in Polen niet in dank afgenomen.

 

„Biedron zit al jaren in Brussel en doet daar niet veel voor ons”, zegt Staszewski. Toch is hij vooral teleurgesteld in Biedrons partner. „Smiszek is een hoge politicus en we waren blij dat we een lhbti-persoon op zo’n plek hadden”, zegt Staszewski. „En nu vertrekt hij. Hoe moeten wij ons in Polen veilig voelen als mensen op hoge posities vertrekken voordat de problemen hier opgelost zijn?”

 

Bovenal is Staszewski bang voor Von der Leyens handreiking naar radicaal-rechtse partijen in Europa voor een mogelijke samenwerking na de verkiezingen. „Deze partijen zijn de bedenkers achter homofobe praktijken, zoals de lhbti-vrije zones”, zegt Staszweski. „Zij dehumaniseren lhbti’ers. Is dat niet een politieke grens die we niet mogen overschrijden?” Op dit moment staan PiS en de huidige Poolse regeringspartij allebei op 31 procent in de peilingen.

 

Na acht jaar PiS ademt Staszewski weer „frisse lucht”. Maar, waarschuwt hij: van „lucht kun je niet eten”. Polen wil een rolmodel zijn: na acht jaar autocratisch PiS-bewind weer terugkeren naar de democratie. „Maar als het alleen bij woorden blijft, dan zal Polen een rolmodel worden voor een ramp. Als de liberalen dingen beloven, maar geen maatschappelijke verandering teweeg brengen, dan zal dat radicaal-rechts alleen maar verder helpen.”

 

bron: www.nrc.nl


Reacties

Er zijn nog geen reacties geplaatst.

Plaats een reactie

Je moet ingelogd zijn om een reactie te mogen plaatsen. Klik hier om in te loggen.