Gay Vrienden Club

Vroeger veinsden veel homoseksuele artiesten hetero te zijn, tegenwoordig is dat andersom. Maar dat pikt de queer gemeenschap niet.

Zangeres IU had zich haar comeback vast anders voorgesteld. Nadat zij in januari haar single Love Wins aankondigde, overschaduwde die songtitel het nieuws van haar rentree. De term ‘love wins’ is namelijk een veel gebruikte leus in de lhbti+-gemeenschap. De popster zou die bekende slogan inzetten om een hit te scoren met een lied dat niks met queer liefde te maken heeft.

‘Queerbaiting’ noem je dat: het lokken van fans uit de lhbti+-community voor commerciële doeleinden. IU koos eieren voor haar geld: het lied verscheen uiteindelijk onder de titel Love Wins All.

Zij is lang niet de eerste beroemdheid die met zo’n beschuldiging te maken krijgt. Onder meer Taylor Swift, Billie Eilish, Harry Styles en Yungblud gingen haar voor.

Piepklein bijrolletje

Toch is queerbaiting een vrij recente term. Oorspronkelijk sloeg die op films en series die suggereerden dat personages niet heteroseksueel of niet cisgender waren zonder dat expliciet te tonen. Zo zouden de makers lhbti+-fans aantrekken zonder conservatievere kijkers weg te jagen.

Avengers: Endgame uit 2019 werd bijvoorbeeld aangekondigd als de eerste film van superheldenfranchise Marvel met een homoseksueel personage. Dat bleek te gaan om een piepklein bijrolletje. Resultaat: veel teleurgestelde filmfans.

De betekenis van de term queerbaiting is online een eigen leven gaan leiden. Tegenwoordig wordt die ook toegepast op mensen: popsterren en acteurs vooral die de lhbti+’ers als aantrekkelijke markt zouden zien en er daarom op hinten dat zijzelf queer zijn. Het woord staat voor een soort waakhondfunctie: wordt hier misbruik gemaakt van de community? Tegelijkertijd zaait het onderwerp binnen diezelfde gemeenschap verdeeldheid.

Een lucratieve band

Een slaatje slaan uit de queer community: dat zien we ook bij pinkwashing: de term voor bedrijven die rond Pride inspringen op de regenboogmarkt. Bij queerbaiting gaat het om mediamakers of artiesten die de lhbti+ gemeenschap als interessante afzetmarkt zien. Populariteit bij de queers levert immers een grote groep potentiële consumenten op, die bovendien vaak jaren trouw blijven aan hun idolen: kijk naar Madonna of Kylie Minogue. En voor hetero-acteurs die homo spelen of cisgender acteurs die trans spelen, liggen geregeld filmprijzen in het verschiet. Een band met de regenbooggemeenschap kan voor een beroemdheid lucratief zijn.

Daarom spreken fans artiesten erop aan wanneer zij het gevoel hebben dat die daar misbruik van maken. Dat gebeurt vooral online, in progressieve kringen. Vaak kijken zij naar uiterlijkheden: mannelijke artiesten bijvoorbeeld die ‘vrouwenkleding’ of make-up dragen. Maar het kan ook gaan om een homo-erotische songtekst of videoclip.

Zo kreeg Ariana Grande kritiek omdat zij in een clip sterk suggereerde te zoenen met een vrouw en The 1975-zanger Matt Healy omdat hij een mannelijke fan kuste tijdens een optreden. Bij rapper Bad Bunny was het omdat hij als drag queen in een clip verscheen en bij Harry Styles is het een opeenstapeling van factoren: hij draagt jurken en nagellak, speelde een gay filmrol en hint in zijn muziek op biseksualiteit. In interviews is Styles vaag over zijn exacte seksuele voorkeuren. Critici zien dat als van twee walletjes eten: geld opstrijken uit de queer gemeenschap zonder last te hebben van de negatieve aspecten waar lhbti+’ers wél mee kampen, zoals homofobie.

Deze kritiek is iets van de laatste jaren. Toen Katy Perry in 2008 doorbrak met I Kissed A Girl, kreeg zij hooguit wat scheve blikken vanuit de community. ‘It’s not what good girls do’, zong ze over die kus: ‘Brave meisjes doen zoiets niet.’ Maar het nummer werd een enorme hit én gay-anthem. Protestgeluiden klonken vrijwel alleen vanuit conservatieve hoek.

Enkel dronken met vrouwen zoenen

Tien jaar later was dat anders. Rita Ora kwam toen met Girls, een song van soortgelijke strekking: ‘Red wine, I just wanna kiss girls’, zingt ze. De queer community was er niet over te spreken: dit was geen ode aan biseksuele of lesbische mensen, maar een stereotype beeld van vrouwen die enkel dronken met andere vrouwen zoenen. Ora maakte excuses en het lied was veel minder succesvol dan andere singles van haar album.

Dat lhbti+’ers kritischer zijn geworden is logisch. Vergeleken met vroeger zijn er meer mensen in de media in wie zij zich kunnen herkennen: beroemdheden die openlijk queer zijn, films en series met niet-heteroseksuele, non-binaire of transgender personages. Daarom kregen artiesten vroeger zelden dit soort commentaar. Denk aan David Bowie of Prince. In hun dagen stonden lhbti+’ers te springen om iemand op tv die flirtte met queer zijn. Meer zat er destijds

niet in.

Minderheidsstress

Maar die toegenomen representatie in de media is voor veel mensen steeds meer als exploitatie gaan voelen. En de queer gemeenschap ís al een kwetsbare groep. Dat zegt Charlie Loopuijt, die aan Radboud Universiteit Nijmegen de sociale identiteit van gemarginaliseerde mensen onderzoekt. Loopuijt, gespecialiseerd in queer gezondheid, wijst op het bestaan van ‘minderheidsstress’: stress die mensen die buiten de norm vallen bovenop de dagelijkse zorgen kunnen ervaren. Die kan indien niet of onjuist behandeld leiden tot bijvoorbeeld depressie, angst of verslaving.

Sommige onderzoekers vermoeden dat queerbaiten schadelijk kan zijn voor de mentale gezondheid van lhbti+’ers. Geen onlogische gedachte, vindt Loopuijt. “Ik kan me voorstellen dat het minderheidsstress in de hand werkt. Wanneer lhbti+’ers queer personages of beroemdheden zien die niet authentiek voelen, kunnen zij dat opvatten als een vorm van bedrog. Dat kan voelen alsof je niet op waarde wordt geschat. En dat heeft negatieve gevolgen voor je zelfbeeld en het ontwikkelen van je identiteit.” Een belangrijke reden dus om te waken voor onoprechte rolmodellen.

Gedwongen coming-out

Toch zijn andere lhbti+’ers geen fan van queerbaitkritiek. Want sommige artiesten die ‘erop hinten’ dat zij queer zijn, zijn dat misschien écht. Neem Heartstopper-acteur Kit Connor. Zijn personage in de serie heeft een relatie met een jongen. Toen de acteur privé op date met een vrouw werd gespot, was de wereld voor sommige fans te klein: hij zou misbruik maken van de lhbti+-community voor zijn carrière. Alleen: Connor bleek niet hetero. Door de bakken commentaar zag hij zich gedwongen bekend te maken dat hij biseksueel is. ‘Gefeliciteerd met het uit de kast dwingen van een achttienjarige’, twitterde hij.

En zo lag popster Billie Eilish in 2021 onder vuur door haar videoclip voor Lost Cause, waarin ze tijdens een logeerpartijtje ronddartelt met andere meiden. Homo-erotisch en dus een publiciteitsstunt, riepen criticasters. Tot Eilish afgelopen november bekend maakte bi te zijn. ‘Iedereen die haar beschuldigde van queerbaiten voelt zich nu vast dom’, schreef een fan op X.

Rita Ora wees er na de ophef over Girls eveneens op dat zijzelf ervaringen met vrouwen heeft. Ook artiesten als Cardi B en Omar Apollo zagen zich na kritiek genoodzaakt details over hun seksleven te delen.

Dat roept de vraag op of minderheidsstress niet óók kan ontstaan wanneer we druk zetten op iemand om zich uit te spreken over diens seksuele voorkeuren. Loopuijt: “Gedwongen in de kast blijven veroorzaakt stress, dus ik kan me indenken dat het tegenovergestelde ook geldt. Zeker als je door de eigen community uit de kast gedwongen wordt. Door je eigen groep aangevallen worden, voegt namelijk stress toe bovenop de onrust die er al kan zijn door discriminatie vanuit de ándere groep.”

Canvas voor opportunisten

Al voor zijn coming-out sprak Kit Connor zich uit tegen giswerk van fans: “Het is vreemd om te speculeren over iemands seksualiteit op basis van alleen hun stem of voorkomen.” Daarmee vervallen we juist in vooroordelen, lijkt hij te zeggen. Uiteindelijk kennen we een beroemdheid niet en berusten de aantijgingen dus vaak op aannames. Rocker Yungblud maakte zich daar ook boos over in een interview. “Hoe durf je mijn seksualiteit te bevragen?”, liet hij zich daarin ontvallen. “Mensen weten helemaal niet welke partners ik heb gehad.”

Tegelijkertijd is die onwetendheid het canvas waarop opportunisten kunnen schilderen. Volgens journalist Anna Marks heiligt het doel daarom de middelen. In een The New York Times-artikel over Harry Styles stelde zij: “Discussiëren over iemands identiteit is een beladen onderwerp, zelfs als diegene beroemd is. Maar in een cultuur die geobsedeerd is met identiteitspolitiek en nog altijd wordt geteisterd door homofobie, is het onvermijdelijk dat we naar onze iconen kijken en ons afvragen wie zij echt zijn, zeker als hun stijl en geheimzinnigheid ons daartoe uitnodigt.”

Frustrerend en schadelijk

Begin januari lag Marks echter onder vuur na een artikel, opnieuw in de Times, waarin ze speculeert over de seksuele voorkeur van Taylor Swift. Volgens Marks hint Swift, van wie critici eveneens zeggen dat zij een slaatje uit haar lhbti+-fans probeert te slaan, in haar liedjes dat ze op vrouwen valt. De golf van kritiek op het stuk haalt Marks eigen woorden onderuit: nee, vinden veel lezers, filosoferen over iemands seksualiteit is nooit oké.

“Het bewaken van de grenzen van queerness”, noemt Loopuijt die speculaties. Potentieel problematisch, maar die grenzen worden niet zonder reden bewaakt. “Waar houden goeie intenties op en begint commercialisering? Dat moeten we uitzoeken. Want dat de queer gemeenschap nu eindelijk representatie heeft maar dat ook handelswaar wordt, is niet alleen frustrerend: het is schadelijk.”

bron: trouw