Gay Vrienden Club

Het COC bestaat vandaag 75 jaar. Rob Gras (87) behoorde in de jaren zestig tot degenen die de homo-organisatie uit de kast lieten komen

Al op zijn veertiende kreeg Rob Gras door dat hij op jongens viel. “Homoseksualiteit bestond toen eigenlijk niet, ik had er geen verhaal bij. Maar mijn ouders hadden, op een verborgen plek in hun boekenkast, Het sexuele vraagstuk staan, een boek uit 1905 van een psychiater. In het hoofdstuk ‘seksuele pathologie’ beschreef hij een bezoek aan een Berlijnse dancing, waar mannen met elkaar dansten. Dat ben ik, dacht ik. Het bestaat. Er zijn meer mensen zoals ik. En ze kunnen er kennelijk nog van genieten ook!”

Rob Gras: ‘Bij mijn kandidaatsexamen is er nog over gedelibereerd of ze mij wel konden laten doorstuderen. Want ja, je kunt een homoseksueel toch niet met mensen laten werken’.Beeld Maartje Geels

‘Urningers’, werden homoseksuele mannen in het boek genoemd. Gras: “Iets met de Griekse god Uranus, ik weet niet precies wat”.

De term ‘urninger’ was al in onbruik toen het COC ontstond. Maar ook de homoseksuelen die op 7 december 1946 in het Amsterdamse Krasnapolsky-hotel hun belangenorganisatie oprichtten, hadden nog eufemismen nodig: de ‘Shakespeare Club’ heette hun vereniging, in 1949 omgedoopt tot het ‘Cultuur- en Ontspannings Centrum’: COC.

Van acceptatie was amper sprake, merkte ook Gras, toen hij in de jaren vijftig in Amsterdam psychologie studeerde. “Homoseksualiteit heette een neurotische stoornis, veroorzaakt door een verstoorde moederbinding - die te verhelpen was.”

Verhoogde sex drive

Een hoogleraar aan Gras’ faculteit deed dat ook. Gras probeerde het. “Ik dacht: het zou wel een stuk makkelijker zijn, als ik gewoon met vrouwen kon flirten. Ik kreeg pillen. Die verhoogden wel mijn sex drive, maar nog steeds in de ‘verkeerde’ richting. En ik kreeg er haren van op mijn borst, waar ik niet op zat te wachten.”

Gras stopte snel, maar zo raakte wel bekend dat hij homoseksueel was. “Bij mijn kandidaatsexamen is er nog over gedelibereerd of ze mij wel konden laten doorstuderen. Want ja, je kunt een homoseksueel toch niet met mensen laten werken. Twee van de vier medewerkers bij dit overleg waren zelf homoseksueel, heb ik later begrepen.”

Een vijf jaar oudere medestudent die op Gras viel (‘maar ik niet op hem’) nam hem mee in het Amsterdamse homo-uitgaansleven. Op het Koningsplein had de COC een ‘soos’: Odeon. “Heerlijk! Allemaal mannen zoals ik!”

Gras gaf zich als 18-jarige op voor het COC-lidmaatschap, waarvoor je eigenlijk 21 moest zijn. “In Amsterdam bestond een gedoogcultuur. Dat was al heel wat, als je uit Engeland of de VS kwam. De politie greep niet in zolang het er netjes aan toeging: geen seksuele toestanden, en geen toegang onder de 21. Volgens wetsartikel 248 B was homoseksueel contact met jongeren onder de 21 ‘ontucht’; bij hetero’s was de minimumleeftijd 16.”

Geroyeerd

Toen het COC ontdekte dat hij over zijn leeftijd gelogen had, werd Gras geroyeerd. Op zijn 21ste werd hij weer lid. In de jaren zestig, Gras werkte inmiddels aan de universiteit, trad hij toe tot het bestuur. Het COC was een zeer voorzichtige club van en voor homoseksuelen. “Heel erg naar binnen gericht.”

Gras richtte met enkele gelijkgestemde jongeren binnen het COC de ‘Kleine Kring’ op. “We vroegen psychologen of dominees lezingen te geven over homoseksualiteit. Zij moesten ons redden, hoopten we. Na een tijdje beseften we: dit zet geen zoden aan de dijk. We moeten het erover hebben wat wij er zelf van vinden. Ik dacht: ik val op mannen, daar wordt een probleem van gemaakt. Dat probleem wordt ons opgedrongen.”

Gras en anderen richtten een tijdschrift op: Dialoog. Het eerste nummer in 1965 zou gelijk geschiedenis schrijven. “Als God zich opnieuw in Levende Stof gevangen geeft, zal Hij als Ezel terugkeren”, schreef Gerard Reve daarin, “miskend en verguisd en geranseld, maar ik zal Hem begrijpen en meteen met Hem naar bed gaan, maar ik doe zwachtels om Zijn hoefjes, dat ik niet te veel schrammen krijg als hij spartelt bij het klaarkomen.”

De passage zou leiden tot Kamervragen en een proces wegens blasfemie. Dat had de redactie niet voorzien, zegt Gras: “Wij vielen voor de schoonheid. Het is zó poëtisch, het behoort tot de canon van de Nederlandse literatuur.”

Homoseksuelen, provo's en feministen

Reve werd vrijgesproken. Heel Nederland had ervan gehoord. De COC was uit de kast gekomen. De strijd voor bevrijding van homoseksuelen viel samen met de strijd van Provo tegen autoritaire verhoudingen, en van de tweede feministische golf tegen man-vrouw-stereotypen.

In de afgelopen 75 jaar zijn niet alle problemen opgelost, neem het geweld tegen homoseksuelen. Maar de organisatie heeft veel bereikt, zoals afschaffing van het discriminerende wetsartikel 248 Bis in 1971 en de openstelling van het ‘homohuwelijk’ in 2001.

Het COC is niet meer alleen belangenbehartiger van homoseksuelen, maar ook van transgender-, intersekse- en non-binaire personen. Gras: “Al decennia geleden werd er gepubliceerd over hoe fluïde seksualiteit en gender zijn. Heel goed dat het COC zich daarvoor inzet. De organisatie zoals die was in de jaren zestig, zou nu geen bestaansrecht meer hebben.”

bron: trouw