Blogposts

Blog

Geplaatst op maandag 22 september 2025 @ 04:20 door Travelboy , 38 keer bekeken

Jillis Bruggeman stierf op 9 maart 1803 op de Grote Markt van Schiedam. De 53-jarige koopman was enkele dagen eerder door de rechter veroordeeld om “door den scherprechter met de koorde te worden gestraft dat er de dood na volgt.” Zijn vergrijp? Hij was homoseksueel…

 

De Grote Markt van Schiedam, met links het oude stadhuis waar Jillis Bruggeman in 1803 werd opgehangen vanwege zijn homoseksualiteit.

 
 
 
 
 
 
 
 

De Grote Markt van Schiedam, met links het oude stadhuis waar Jillis Bruggeman in 1803 werd opgehangen vanwege zijn homoseksualiteit. Beeld: Rijksmuseum.

 

Bij zijn verhoor had Bruggeman verteld dat hij in zijn jeugd al had kennisgemaakt met de herenliefde. De verslagen ervan zijn nog altijd op te vragen in het Gemeentearchief Schiedam, samen met de speciale zak waarin ze werden opgeborgen: de stukken werden als zo scabreus gezien dat ze niet zomaar los tussen de andere documenten bewaard mochten worden.

 

In de papieren staat onder meer opgetekend hoe Bruggeman – onder dwang – verklaarde
dat hij als 15-jarige was “aangevat” door een 40-jarige bekende, nadat ze samen op een boot hadden gegeten en jenever hadden gedronken. De man had zijn knecht weggestuurd voordat hij en Bruggeman naar het vooronder waren gegaan. Daar had de 40-jarige na wat gezoen Bruggemans “voorbroek los gemaakt” en “zijn mannelijkheid ontbloot”. In het rechtbankverslag lezen we ook opvallend gedetailleerd hoe het gerommel verder ging – en dat het niet lukte om tot een hoogtepunt te komen.  

 

Processen vonden plaats in het geheim

 

Hoewel de Schiedamse rechters zulke verhalen zo aanstootgevend vonden dat ze de getuigenis in een dichtgeknoopte zak stopten, was het maar de vraag of Bruggeman überhaupt wist dat hij strafbaar bezig was. Eeuwenlang was er publiekelijk namelijk nauwelijks over dit soort activiteiten gesproken; mensen zouden maar op ideeën worden gebracht. Er werden wel bij tijd en wijle processen gevoerd, maar die vonden dan plaats achter gesloten deuren. Werd iemand schuldig bevonden, dan volgde zelfs de executie in het geniep. Gevolg van alle geheimzinnigheid was wel dat velen nooit te horen kregen dat dergelijk gedrag strafbaar werd geacht.

 

Vanaf 1730 kwamen zulke processen wel in de openbaarheid; ineens groeide ook het aantal rechtszaken. Zo telde historicus Theo van der Meer 75 processen van de middeleeuwen tot aan 1730. Maar in de jaren daarna tot aan Bruggemans dood in 1803 turfde hij er circa vijfhonderd, waarbij ongeveer tweehonderd mannen ter dood werden veroordeeld. Ook verbanning of langdurige celstraffen, voor minder ‘vergaande’ handelingen, kwamen veel voor.

 

Jillis Bruggeman was de laatste Nederlander die wegens zijn geaardheid geëxecuteerd werd. Een paar jaar later zou dit vergrijp uit de wetboeken verdwijnen.

 

Dit is een passage uit ‘Gedood om zijn geaardheid’. De rest van dit artikel, over het leven van Jillis Bruggeman en het vroegere verbod op homoseksualiteit, lees je in KIJK Geschiedenis 7 van 2025. Deze editie kun je bestellen in onze webshop.

 


Reacties

Er zijn nog geen reacties geplaatst.

Plaats een reactie

Je moet ingelogd zijn om een reactie te mogen plaatsen. Klik hier om in te loggen.