Gay Vrienden Club

In de diplomatenbuurt van Windhoek maakt de fine fleur van de Namibische travestie zich op voor de maandelijkse drag night. Op straat in de hoofdstad wordt getoeterd, gegild en aardig hysterisch vanuit openstaande autoramen gezwaaid. “Tot vanavond!”

In april vorig jaar moest de show voor het eerst in drie jaar weer worden afgezegd. Homofobe sentimenten, die een rol speelden bij zes brute moorden in het land, maakten al te opzichtige samenscholing riskant.

Het komt en gaat met vlagen in Namibië, en nu is het weer rustig. Er zit vanavond bovendien een afvaardiging van de Amerikaanse ambassade in het publiek. De portier van dienst krijgt een laatste keer de foto te zien van de stalker van een van de sterren, die onder geen beding naar binnen mag.

De microfoon wordt getest en de dames beginnen in hun rol te komen. “Dat is geen zingen, bitch, maar lipsyncen!”

“De rookmachine doet het niet! De rookmachine doet het niet! Waar is Silver?!”

Damn Geisha Mercury zit al bijna zes uur bij de grime, en ook Starr Has Arrived moet nodig naar de kleedkamer, want om haar lijf moet nog tien meter politielint worden gewikkeld.

Miss Mavis Dash komt net uit de make-upstoel en laat zich een cocktail serveren. De stolp komt omhoog, dichte waterdamp vloeit over de tafel. “Hemels!”

Miss Mavis Dash, het alter ego van Rodelio Lewis (29), bestaat zeven jaar. Van drag, de kunstvorm waarin mannen vrouwen worden met een overdaad aan kleding, make-up en accessoires, hoorde Lewis pas in het laatste jaar van de middelbare school. “Ik deed mee aan een performance-competitie en won een trip naar de VS. Daar bezocht ik de New York Film Academy. Een agent vroeg me of ik in drag wilde optreden. Ik zei: cool, gaan we doen. Ik had géén idee. Toen moest ik een persona creëren. Dat werd Miss Mavis Dash.”

Lewis komt uit een goed milieu. “Ik ging naar een privéschool, mocht werken met onze first lady. Mijn moeder is Namibisch, mijn vader Duits. Hij en ik zijn uit elkaar gegroeid. Als ik niet zo uitgesproken luid was geweest over mijn queer-zijn, had hij zichzelf niet zo hoeven verdedigen in zijn rol als vader. Hij reageert vanuit zijn aangeleerde overtuigingen dat dit leven gevaarlijk is voor mij.”

Demonisch en satanisch

Door christelijk Afrika waait een reactionaire wind. In Oeganda, altijd al conservatief, kunnen praktiserend homoseksuelen sinds een jaar ter dood worden veroordeeld. Wie herhaaldelijk schuldig wordt bevonden aan geslachtsgemeenschap met de eigen sekse, of wie met een seropositieve bedpartner of een minderjarige wordt betrapt, riskeert de kogel of de strop.

Homoseksualiteit is nu in 33 van de 55 landen op het Afrikaanse continent strafbaar. In vier landen geldt de doodstraf voor bepaalde vergrijpen.

Ook in Ghana worden de duimschroeven aangedraaid. Het parlement daar stemde in februari voor een wet waarmee bedpartners van hetzelfde geslacht vijf jaar kunnen worden opgesloten. In Kenia en Tanzania gaan stemmen op voor dergelijke wetten.

In aartsconservatief Namibië, op de zuidelijke punt van Afrika, dreigde het dit jaar dezelfde kant op te gaan, tot de rechter in juni een baanbrekende uitspraak deed: de oude sodomiewet die ‘onnatuurlijk geslachtsverkeer’ tussen mannen strafbaar stelt – een restant uit de koloniale tijd – bleek in strijd met de grondrechten van Namibiërs. Er ging een streep doorheen.

Erkenning van buitenlandse homohuwelijken

Beroepsactivist Omar van Reenen (non-binair, vader Egyptisch, moeder Namibisch) staat voor het monumentale Hooggerechtshof in Windhoek. Hier oordeelde de rechter in 2023 dat buitenlandse homohuwelijken voortaan erkend mogen worden door de wet, waarmee de deur openging voor gelijke verblijfsrechten voor partners zonder Namibische nationaliteit.

Rodelio Lewis (links, als alter ego Miss Mavis Dash) en Omar van Reenen staan vooraan de Namibische lgbtq+-beweging.Beeld Bram Lammers

En in 2021 bepaalde ditzelfde Hof dat het kind van een homoseksueel koppel, geboren via draagmoederschap in Zuid-Afrika, het Namibische staatsburgerschap mocht krijgen. Ook een mijlpaal, al blijft de regering weigeren dat staatsburgerschap te verlenen, waardoor het jongetje stateloos is.

Na de rechterlijke uitspraak van vorig jaar juni – die over buitenlandse homohuwelijken – was de regering er als de kippen bij om de zaak te traineren. In een wetsvoorstel werd het juridisch concept ‘huwelijk’ voortaan gedefinieerd als: tussen personen van een ander geslacht. Het werd binnen drie maanden door het parlement geloodst, net op tijd voor de verkiezingen.

Een golf van agressie tegen lgbtq’ers

Burgerrechtenbeweging Equal Namibia, waar Van Reenen (28) mede-oprichter van is, rapporteerde daarop zes moorden op lgbtq+’ers in één jaar tijd met buitensporig (seksueel) geweld, waaronder genitale verminking, als terugkerende factor. “Een golf van agressie, die voortkwam uit wat er in het parlement gezegd werd over ons. De meest verschrikkelijke dingen, puur omdat we die rechtszaak hadden gewonnen.

“Toen kerkleiders ons ook nog eens publiekelijk ‘demonisch’ en ‘satanisch’ begonnen te noemen, voelden sommigen zich kennelijk voldoende aangespoord om tot geweld over te gaan. Hoewel enkele daders zijn opgepakt en nu terechtstaan, is de reactie van onze politici zeer teleurstellend. De president zweeg, het parlement zweeg. Niemand wil verantwoordelijkheid nemen voor een vijandig klimaat.”

Negen op de tien Namibiërs zijn religieus christelijk, een erfenis van Duitse kolonisten en Zuid-Afrikaanse bezetting onder apartheid. Lutherse kerkleiders in Namibië preken openlijk tegen alles wat ruikt naar progressief. Met pray the gay away-sessies trekken ze ten strijde tegen ‘heidense, perverse elementen’ in hun gemeenten – aangemoedigd door Amerikaanse evangelicals.

Volgens het Amsterdamse Institute for Journalism and Social Change gaven zeventien conservatieve non-profitorganisaties in de VS in drie jaar tijd in elk geval 16,5 miljoen dollar uit aan projecten in Afrika, en waarschijnlijk meer, wat neerkomt op een stijging van 47 procent vergeleken met de drie jaar ervoor.

Tegenover persbureau Bloomberg uitte een Ghanees bestuurder het vermoeden dat de Amerikanen in de cultuuroorlog thuis zijn uitgestreden, en in Afrika een nieuwe frontlinie zien. De belangrijkste exportbestemmingen van de ideeën zijn Oeganda, Kenia en Ghana.

Van Reenen, zelf atheïst: “In Namibië is het de Coalition of Christian Churches, die krijgen geld van organisaties als Family Watch International. Als er een zaak voorkomt, sturen zij demonstranten met spandoeken op de rechtbank af.”

’s Lands eerste vrouwelijke president

De conventionele opvatting is dat voor de komst van de Europeanen in Afrika geen homohaat bestond. Nu valt er op die stelling wel wat af te dingen, maar de zogenoemde ‘sodomiewetten’ van voormalig Brits Oeganda, Ghana, Kenia, Tanzania en Namibië vallen wel degelijk terug te voeren op die tijd. De Britten mogen dan allang weg zijn, de zedenopvattingen zijn gebleven en vinden nog steeds aftrek.

In Namibië, dat tot 1961 onderdeel was van het Britse Gemenebest, werd de Zuid-Afrikaanse bezetter in 1990 verjaagd door bevrijdingsfront Swapo. Nadat president Sam Nujoma de onafhankelijkheid had uitgeroepen, beloofde hij vrijheid en gelijke rechten voor iedereen. Er werd een revolutionaire grondwet opgesteld, maar de toon van het nieuwe leiderschap sloeg snel om.

In een beruchte toespraak uit 2001 veroordeelde een glimlachende Nujoma ‘homoseksualisme en lesbinisme’ in zijn land (‘een buitenlandse, corrupte ideologie’). Hij riep op tot deportatie, en in het parlement stelde een van zijn ministers een wet voor waarmee homoseksuelen moesten worden ‘geëlimineerd’, zonder te specificeren wat hij daar precies mee bedoelde. Een bekende actie van de autoriteiten werd uitgevoerd door een politie-eenheid van zevenhonderd man sterk, die township Katutura introk om mannen met oorbellen en -ringen te arresteren, en het siermetaal uit te rukken.

Dragqueen Starr Has Arrived wordt in politielint gerold voor haar act tijdens de maandelijkse dragshow in de Namibische hoofdstad Windhoek.Beeld Bram Lammers

Nujoma en zijn Swapo-adjudanten bleven nog jaren aan de macht, en hun oproepen vonden links en rechts gehoor. Homoseksuele mannen en vrouwen werden thuis en op straat aangevallen en mishandeld, en vonden elkaar in de veiligheid van actiegroepen.

In november vonden in Namibië weer verkiezingen plaats. Swapo verloor fors, maar blijft de grootste. Internationaal wist de partij met een vrouwelijke leider de aandacht af te leiden van de armoede, de werkloosheid en de bestuurlijke corruptie die Namibië hebben opgebroken, maar ’s lands eerste vrouwelijke president behoort tot de conservatieve vleugel van Swapo, en sprak zich een jaar geleden nog uit voor strenge inperking van abortus. Netumbo Nandi-Ndaitwah is tegenstander van het huwelijk voor partners van hetzelfde geslacht, en wat haar betreft wordt onderwijs over homoseksualiteit landelijk uit de curricula geschrapt.

In zelfopgelegd isolement

Buiten de hoofdstad, aan de Atlantische Oceaan, woont activist Friedel Dausab. Hij spande in juni de zaak tegen de sodomiewet aan, omdat een ngo in Namibië de staat niet kan aanklagen, en een burger wel.

Zijn oude moeder stond hem bij in de rechtszaal. Hij kon het niet geloven toen hij de rechter de woorden ‘ongrondwettelijk’ en ‘ongeldig’ hoorde uitspreken. Tegen een journalist zei Dausab achteraf dat hij de strop om de nek van homoseksuelen voelde loskomen.

Dausab (50) werkt nu een kwart eeuw voor betere leefomstandigheden van seropositieven en aidspatiënten in zuidelijk Afrika. Hij raakte zelf besmet in zijn twintiger jaren, in zijn tijd als steward, en het roer van zijn leven ging om.

Op medisch vlak is Namibië er sinds de aidscrisis op vooruitgegaan, met antiretrovirale middelen voor moeders en hulpverlening in afgelegen delen van het land, maar ongelijke behandeling voor de wet bleef.

“Ik realiseerde me dat de sodomiewet, die ons tot in onze slaapkamers achtervolgt, weg moest. Volstrekt achterhaald, en teruggaand tot vijfhonderd jaar geleden, naar koning Hendrik VIII, die het begrip strafbaar stelde zodat hij bezit van de katholieken af kon pakken en de positie van de anglicaanse kerk kon versterken. Vanaf dag één was het een politiek instrument. Het had nooit mogen blijven bestaan na onze onafhankelijkheid.”

Dausab leeft sinds de rechtszaak in zelfopgelegd isolement. Hij moest korte tijd uitwijken naar Zuid-Afrika nadat de rechter het oordeel had geveld, omdat zijn veiligheid kon niet worden gegarandeerd.

“Het is beangstigend”, zegt hij zacht, “dat juist onze wetgevende macht, het parlement, dat ons zou moeten beschermen, het gevaarlijkste onderdeel van de staat is geworden.”

bron; www.demorgen.be