Gay Vrienden Club

Deze week publiceerde GLAAD (Gay & Lesbian Alliance Against Defamation) haar jaarlijkse Studio Responsibility Index: een thermometer voor LGBTQ-representatie in Hollywoodfilms. De uitslag stemt somber. Van de 350 films die in 2024 door de acht grootste Amerikaanse studio’s werden uitgebracht, bevatte slechts 56 een queer personage. Dat is 23,6 procent: het laagste percentage sinds 2017. Meer dan de helft van die films bevatte slechts één LGBTQ-personage. Een derde van de queer personages had minder dan een minuut schermtijd. De meeste kwamen nauwelijks aan spreken toe. Letterlijk: ze kregen geen tekst.

In plaats van een trend omhoog, zien we stagnatie en terugval. En daarmee staat niet alleen zichtbaarheid onder druk, maar ook het culturele verbeeldingsvermogen. Wat betekent het als queer mensen, in een tijd van politieke backlash en een globale rechts-conservatieve wind, weer naar de marges van het beeld worden verdreven?

Zichtbaarheid betekent niet meer acceptatie

Wie oppervlakkig kijkt, zou denken dat queer representatie het goed doet. Series als Heartstopper en Sex Education oogsten lof voor hun diverse personages. Streamingdiensten maken ruimte voor non-binaire verhalen, trans actrices krijgen prominente rollen. Maar het GLAAD-rapport toont aan dat deze representatie vooral in niches plaatsvindt. In de mainstream filmindustrie blijven queer personages ondervertegenwoordigd én onderontwikkeld.

Dat is geen kwestie van toeval, maar van keuze. Volgens GLAAD geven studio’s prioriteit aan “internationale markten waar queer content als risicovol wordt gezien”. Ze verwachten dat LHBTI-verhaallijnen er voor kunnen zorgen dat films in LHBTI-onvriendelijke landen niet kunnen worden gestreamd of vertoond in bioscopen. Dat leidt tot zelfcensuur en creatieve lafhartigheid. Disney, dat eerder nog voorzichtig stappen zette met queer bijrollen, reduceerde in 2023 zijn representatie tot 12,5 procent van hun films: een halvering ten opzichte van het jaar daarvoor.

De prijs van wanrepresentatie

En wat er wél te zien is, rammelt. Slechte representatie kan net zo destructief zijn als de afwezigheid ervan. Volgens het Ierse queer magazine GCN is het probleem van slechte reperesentatie dat het onopgemerkt vooroordelen bevestigt bij het mainstream publiek. Slechts weinigen merken het op als de enige lesbische verhaallijn in een film eindigt met zelfmoord, of als een trans personage uitsluitend bestaat als katalysator voor het trauma van anderen. Queer kijkers herkennen de patronen wel: de eenzame dood, het verborgen bestaan, het tragische offer.

Er is een hardnekkige gewoonte in populaire cultuur om queer lichamen te gebruiken als symbool, als plotmiddel of als comic relief: maar zelden als volwaardige mensen en gelaagde personages. Zoals Queer Nederland scherp observeert in hun overzicht van representatie in de Nederlandse media, blijft het spectrum van queer ervaringen in films en series beperkt tot clichés: “de flamboyante homo, de stoere butch, de hyperfeminiene trans vrouw”. Er zijn nauwelijks verhalen waarin queer mensen gelukkig worden, of gewoon léven zonder dat hun seksualiteit problematisch of exotisch is.

Rainbow lining

Toch zijn er tekenen van verandering. In India, traditioneel gezien een conservatieve filmcultuur, maakt Bollywood voorzichtig ruimte voor queer protagonisten. Films als Shubh Mangal Zyada Saavdhan (2020), over een homokoppel in een heteronormatief familieverband, bereikten miljoenen kijkers en braken met de klassieke ‘homo als sidekick’-structuur. Zoals Times Now News schrijft, is het verschil dat deze films niet alleen over queer pijn gaan, maar ook over liefde, conflict en zelfbeschikking. Ze zijn niet perfect, maar ze geven vorm aan iets wat elders steeds vaker ontbreekt: het recht op een volledig menselijk narratief.

In een tijd waarin queer rechten in verschillende landen onder druk staan, is representatie geen symbolische kwestie, maar een politieke. Wie niet in beeld is, wordt makkelijker genegeerd. En wie enkel als stereotype verschijnt, wordt niet serieus genomen. Zolang studio’s blijven kiezen voor ‘veiligheid’, en dus voor de afwezigheid van queer personages, dragen ze bij aan een cultuur van stilzwijgen. De conclusie van GLAAD is dan ook scherp: zonder structurele druk zal de industrie niet veranderen. Representatie is geen gunst, geen modegril en geen marketingtool voor Pride Month, maar broodnodig in een wereld die ons probeert uit te wissen.

bron: www.joop.nl