Gay Vrienden Club

Richard Keldoulis staat in de Warmoesstraat en kijkt wat verdrietig naar de pannenkoekenwinkel op nummer 23. "Hier zat de Stablemaster", zegt hij. "Dat was een naaktkroeg. En even verderop zat de Boomerang, een homosauna."

Op een kaart, speciaal uitgegeven voor homotoeristen, bekijkt hij de met cijfers aangegeven highlights in de straat. "Het zijn er nog maar drie: de Eagle, de Dirty Dicks en leerwinkel RoB. Vroeger zaten hier wel vijftien homozaken in de straat." Nostalgisch begint hij ze op te sommen. De Argos, een hele poos de oudste leerbar van Europa. Club Jaecques, één van de eerste die dichtging. En natuurlijk de Adonis. "Dat was een pornobioscoop", vertelt Keldoulis lachend. Hij komt uit Australië en bezocht Amsterdam voor het eerst in 1984. "Dat duurde vier dagen. Ik denk dat ik drie dagen daarvan in de Adonis heb doorgebracht."

Niet dat de films hem nou zo boeiden - het ging Keldoulis om de darkroom: een afgesloten ruimte of kamer bij een kroeg, club of sauna waar je seks kan hebben, meestal anoniem. Soms is het niet meer dan een klein kamertje, soms is het een heel stelsel van gangen en nisjes. Van oudsher weten vooral mannen die seks willen met mannen de darkrooms te vinden. Omdat je er anoniem kan blijven, is het voor mannen die in de kast zitten vaak een uitkomst.

Terugloop

Maar Keldoulis kickt op de sleaze, zoals hij het zelf zegt: het spannende, ondeugende en smerige aspect van de darkroom. En smerig waren ze, de darkrooms van de jaren 90: op AT5-beelden uit 1993 van een grote, bekende darkroom, zie je her en der gebruikte zakdoekjes op de grond liggen. Veel kleine darkroompjes in pornobioscopen en sekswinkels waren niet veel anders. Structureel gemeentelijk toezicht was er nog niet.

Maar sindsdien zijn veel darkrooms in de stad verdwenen. Keldoulis: "Rond de Warmoesstraat had je er vroeger wel een stuk of twaalf of zo. Daar is nu weinig meer van over." Ook rond de Amstel, tot enkele jaren geleden een populair homo-uitgaansgebied, waren er een paar - ook allemaal verdwenen.

Zelfs in de Reguliersdwarsstraat, 's lands bekendste uitgaansstraat voor de regenbooggemeenschap, is er geen darkroom meer over. Club Exit, onderdeel van het imperium van horecamagnaat Sjoerd Kooistra, had de laatste: onder het dak op de bovenste verdieping zat de darkroom. Toen hij zakelijk in de knoei kwam en zelfmoord pleegde in 2010, gingen alle Kooistra-zaken dicht. 

"

Toen we er twee jaar later voor het eerst weer kwamen, was er sinds de sluiting niet schoongemaakt", vertelt Rob de Jong. Bij het bezoek aan de voormalige darkroom was ook een directeur van Heineken mee. "Die is daarna snel gaan douchen." In 2012 opende hij, na een grondige verbouwing, op dezelfde locatie Club NYX.

De darkroom kwam niet terug in Club NYX. "We hebben er een rookruimte van gemaakt en inmiddels is het een kleine extra dansvloer."

De Jong vertelt dat bierbrouwer Heineken, de eigenaar van het pand, de darkroom het liefst had behouden. "Die vonden dat toch een soort van erfgoed. Maar ik had marktonderzoek laten doen, en de doelgroep die wij wilden trekken zat er niet zo op te wachten. Met de opkomst van online datingapps verdween bij een deel van de doelgroep de vraag naar een darkroom bij het uitgaan." En de NYX moet vooral 'een club voor leuke mensen' zijn - de focus op alleen homomannen verdween.

Twintig verdwenen darkrooms

Richard Keldoulis begrijpt dat best. "Het uitgaan is natuurlijk veranderd. Queers gaan nu veel meer naar festivals en clubs." Maar jammer vindt hij de terugloop van het aantal darkrooms wel. 

Sinds de jaren 90 hield hij een lijst bij van darkrooms in de stad. Van de 29 locaties op zijn lijst zijn er nog maar negen over. Vooral in de Warmoesstraat en rond de Wallen is in de afgelopen 25 jaar de ene na de andere darkroom verdwenen.

Dit zit er nu in de twintig verdwenen darkroomlocaties

• Op 7 locaties zit horeca, zoals een restaurant, hotelkamers, een club of een kroeg
• Op 6 locaties staan woningen
• Op 4 locaties zit een winkel of bedrijf
• Op 2 locaties zit een fietsenstalling of -verhuur
• Eén locatie staat momenteel leeg

Op die twintig verdwenen plekken zit nu meestal een andere horecabestemming, of er zijn woningen voor in de plaats gekomen. Het Anco Hotel, populair bij de leergemeenschap, sloot de darkrooms omdat het lucratiever was er extra hotelkamers van te maken. Seksbioscoop Adonis is nu een toeristische winkel voor zoetigheden als ijs en churros. De Cockring sloot in 2010 nadat bij een politie-inval drugs werden aangetroffen. Een jaar later opende het weer de deuren als Club Fuxxx; ook hier werd de darkroom verbouwd tot rookruimte. Inmiddels zit er een toeristische kroeg waar je ook kan blowen.

Een enkele keer hing de sluiting samen een noodlottig ongeval: Thermos Night aan de Kerkstraat brandde bijvoorbeeld af in 2010. Er kwam een chic appartementencomplex voor in de plaats.

Maar meestal ging het om een zakelijke keuze, zoals Rob de Jong van Club NYX en de uitbaters van het Anco Hotel die maakten. Hetzelfde geldt voor de Sauna Damrak: in 2015 sloot die de deuren. De doelgroep werd ouder en jongere aanwas bleef uit. Thermos Day aan de Raamstraat was datzelfde jaar eenzelfde lot beschoren.

Twee nieuwe locaties

Het totaal aantal darkrooms op dit moment in Amsterdam komt volgens Keldoulis' lijst overigens op elf. Want in de afgelopen twintig jaar zijn er twee plekken met darkrooms bijgekomen: Club Church in de Kerkstraat, en Sauna NZ in de Nieuwezijds Armsteeg. De eigenaar? Darkroom-aficionado Richard Keldoulis. Hij grijnst: "Je moet doen wat je leuk vindt, hé?"

Dit zijn de elf darkrooms van Amsterdam

Richard Keldoulis heeft op zijn lijst de volgende locaties staan.

• Amsterdam Gay Shop
• B1 (anno 2025 in verbouwing, red.)
• Bears Amsterdam
• Club Church
• Cuckoo's Nest
• Dirty Dicks
• Drakes
• Sauna NZ
• Spijkerbar
• The Eagle
• William Higgins' le Salon

H

et openen van een darkroom was volgens Keldoulis niet gemakkelijk. De opstelling van de gemeente Amsterdam speelt daarbij volgens hem een rol.

Grip op de darkroom

Wat vaststaat is dat de gemeente sinds de jaren 90 zich meer met darkrooms bemoeit. Dat geldt in het algemeen voor álle horeca: sinds de dodelijke Volendamse cafébrand van 2000 is het toezicht op de veiligheid in clubs en cafés flink verscherpt. Ten minste één darkroom had in het donkere gangenstelsel camouflagenetten hangen, waar vluchtende bezoekers in verstrikt zouden kunnen raken. Die verdwenen na 2000 snel uit beeld.

Bij de gemeente groeit in de beginjaren van deze eeuw de wens om meer grip te krijgen op de darkrooms van de stad. "Eind jaren 90 hadden we al een vernieuwingsoperatie gehad", vertelt gemeenteambtenaar John Avis, die al jaren nauw betrokken is bij het darkroombeleid. "Toen hebben we de 'bestemming gemengd' veel toegepast op panden met seksgerelateerde functies."

Maar darkrooms vielen daar nog niet onder. Want de gemeente worstelde met hoe je een darkroom precies moet definiëren. "Het is in elk geval géén seksinrichting", vertelt Avis. Het is een bewuste keuze darkrooms en seksinrichtingen, waar raamprostitutie onder valt, gescheiden te houden: als er een darkroom sluit, wil de gemeente niet dat er dan legaal kan worden gestart met raamprostitutie. Avis: "We moesten dus wat anders verzinnen."

De darkroom gedefinieerd

In 2015 kwam de gemeente dan tot een definitie: 'een donkere ontmoetingsruimte binnen een horecagelegenheid of sauna, waar uitsluitend op vrijwillige basis en zonder materiële vergoeding seksuele handelingen kunnen plaatsvinden'. 

Amsterdam heeft daarmee een primeur: nergens anders heeft een gemeente een officiële definitie voor een darkroom opgenomen in het bestemmingsplan. Recent heeft ook de gemeente Utrecht de darkroom gedefinieerd en opgenomen in de Algemene Plaatselijke Verordening.

Ondernemers als Keldoulis hebben dus vaak met de gemeente te maken. Hij benadrukt dat in Amsterdam veel meer kan dan in veel andere steden. "En ze ondersteunen de queergemeenschap. Dat is geweldig." 

Maar tegelijkertijd is hij kritisch. "Het idee was dat de kwaliteit van de darkrooms zou verbeteren door het op te nemen in het bestemmingsplan", zegt Richard Keldoulis. Hij is daar van meet af aan niet enthousiast over. "Het maakt het in de praktijk heel moeilijk om een darkroom te beginnen."

De gemeente ziet dat anders. "Wie in het centrum een nieuwe darkroom wil openen, kan daarvoor een omgevingsvergunning aanvragen", laat een woordvoerder van stadsdeel Centrum weten in een schriftelijke reactie. "Voorwaarde is dat het pand een horecabestemming heeft of dat een sauna is toegestaan en dat het woon- en leefklimaat niet in onevenredige mate wordt aangetast. Als aan deze voorwaarden wordt voldaan, kan het bestuur besluiten een vergunning te verlenen."

Maar behalve Keldoulis is geen enkele ondernemer daar dus in geslaagd. De gemeente zegt zijn er verder geen aanvragen voor een vergunning te hebben ontvangen. 

Van de elf plekken op Keldoulis' lijst zijn er tien bij de gemeente bekend. Zeven hebben de benodigde darkroomvergunning, en drie anderen vallen onder de bestemming sekswinkel of seksbioscoop. "Deze situatie is ook al lange tijd legaal", schrijft de woordvoerder. Eén locatie is bij de gemeente niet bekend.

Naaktbar en playrooms

De liefhebber van mannelijk bloot kan op nog één andere locatie aan zijn trekken komen: Free Willy's. In deze kroeg moet iedereen verplicht met de billen bloot. De eigenaar? Yup: wederom is dat Richard Keldoulis.

Een darkroomvergunning heeft Keldoulis voor Free Willy's niet. "Maar seks is ook niet de hoofdzaak." Daar wees hij de gemeente ook op, toen die de dag na de opening aan de telefoon hing: ambtenaren hadden geconstateerd dat twee mannen orale seks aan het bedrijven waren aan de bar. Keldoulis wierp tegen dat twee pijpende mannen op een totaal van dertig mannen best meeviel. De gemeente bond in en heeft de kwestie sindsdien laten rusten.

Behalve Keldoulis hebben in Amsterdam geen andere ondernemers het aangedurfd om een darkroom te openen. Wel tuigen nachtclubs en festivals in de stad steeds vaker een playroom op: een soort pop-up darkroom, vaak met toezicht, die na afloop van het feest weer wordt leeggeruimd. En wat nieuw is: ook groepen buiten de homogemeenschap weten playrooms en seksfeesten goed te vinden.

Sekspositieve Amsterdammers komen dus nog altijd aan hun trekken in de stad. Maar of er nog 'echte' darkrooms bij zullen komen in de stad? Gezien onze veranderende date- en uitgaansgewoontes is dat een ongewisse zaak.

bron: www.nhnieuws.nl